B. PARAGRAFEN

In 2021 zijn we opnieuw geconfronteerd met de gevolgen van het coronavirus. Ondanks dat is de economie in 2021 sterk gegroeid (4,8% CBS) en zien we steeds meer signalen dat een oververhitting van de economie dreigt.

Als gemeente hebben we de nodige negatieve effecten hiervan ondervonden. We worden geconfronteerd met een sterk oplopende inflatie en ook wordt het steeds moeilijker om voldoende personeel te krijgen. Daarnaast is er gebrek aan goede apparatuur vanwege een chip tekort op wereldniveau. Leveranties van chip intensieve producten worden uitgesteld.

In deze paragraaf komt aan de orde of de gemeente Veenendaal in staat is om op langere termijn aan haar verplichtingen te voldoen en financiële risico’s – oftewel tegenvallers - op te vangen. 

Risicomanagement heeft in 2021 opnieuw een belangrijke plaats ingenomen binnen ons beleid en bedrijfsvoering. In 2021 zijn diverse risico’s opnieuw benoemd en bestaande risico’s van een update voorzien. Bij het uitvoeren van ons beleid hebben wij beheersmaatregelen genomen om risico’s goed op te kunnen vangen. Daarnaast worden risico’s ook opgevangen via het weerstandsvermogen.

Het weerstandsvermogen wordt berekend door de beschikbare weerstandscapaciteit (beschikbare middelen) af te zetten tegen de benodigde weerstandscapaciteit (risico’s). Ook wordt beoordeeld of er voldoende structurele middelen zijn om structurele risico’s op te vangen.  In 2021 hebben wij gestuurd op een verantwoorde financiële positie door een sluitende begroting en voldoende weerstandsvermogen. 

Schematisch ziet dat er als volgt uit:

De weerstandscapaciteit
Eind 2021 is circa € 27,5 miljoen (2020 € 23,5 miljoen) aan weerstandscapaciteit aanwezig. Hiervan is € 5,4 miljoen structureel van aard.

Beschikbaar is:

•  In de algemene reserve is € 20 miljoen beschikbaar. De algemene reserve is daarmee € 3,5  miljoen hoger dan het gewenste niveau van € 16,5 miljoen (incidentele capaciteit);
• Onbenutte belastingcapaciteit bedraagt € 5,3 miljoen (structurele capaciteit);
• De post onvoorzien bedraagt € 0,14 miljoen (structurele capaciteit);
• De posten stille reserves en startersleningen bedragen € 1,1 miljoen en € 1 miljoen (incidentele capaciteit).

Risico’s.
Risico’s worden periodiek geïnventariseerd. Daarnaast wordt op diverse niveaus in de organisatie de dialoog over risico’s en de te nemen beheersmaatregelen gevoerd. De informatie die aldus verkregen wordt is de basis voor het indelen van de risico’s. De score van een risico wordt berekend op basis van kans x financieel gevolg volgens onderstaande tabel. Dit levert een bruto risicoscore op (ScB). Als gevolg van het nemen van maatregelen daalt vaak de kans en de impact (gevolg) van een risico. Op basis hiervan wordt de netto risicoscore berekend (ScN).

De risicoscore wordt als volgt berekend:
- Een risico dat zich 1 maal in de 3 jaar kan voordoen met een gevolg van € 250.000 krijgt voor kans een 3 en voor gevolg een 3 en scoort dus 3 x 3 = 9.
- Een risico dat zich 1 maal in de 2 jaar kan voordoen met een gevolg van € 600.000 krijgt voor kans een 4 en voor gevolg een 4 en scoort dus 4 x 4 = 16.

In de hiernavolgende tabel is een overzicht opgenomen van de belangrijkste gemeentelijke risico’s per 31-12-2021. Het betreft hier risico’s waarvan de omvang hoger is dan € 0,5 miljoen. De risico’s zijn extern van karakter.

Het betreft een totaalbedrag van € 8,6 miljoen (was € 8,6 miljoen in de 3e bestuursrapportage) aan incidentele risico’s. 

De structurele risico’s bedragen € 1,5 miljoen (was eveneens € 1,5 miljoen in de 3e bestuursrapportage).

Veranderingen bij de risico’s in 2021.
In 2021 zijn de volgende belangrijke mutaties opgetreden bij de gemeentelijke risico’s ten opzichte van 2020 op:

- Het risico bij de invoering van de omgevingswet is opgenomen voor  1 miljoen;
- Het risico bij DEVO is gedaald van € 0,8 miljoen naar € 0,6 miljoen;
- Het risico bij de Jeugdzorg is gedaald van € 1,5 miljoen naar € 0,5 miljoen;
- Het risico bij de algemene uitkering is gedaald van € 1,5 miljoen naar € 1 miljoen;
- Het risico bij de Woningbouw in Veenendaal - oost is niet langer opgenomen omdat dit risico nu volledig af te dekken is via de risicoreserve grondexploitatie.

Vergelijking incidentele / structurele risico’s – incidentele / structurele weerstandscapaciteit.
Op dit moment is er voor € 8,6 miljoen aan incidentele risico’s aanwezig. De weerstandscapaciteit met een incidenteel karakter bedraagt € 22,1 miljoen. De structurele risico’s komen uit op € 1,5 miljoen. De structurele weerstandscapaciteit komt uit op € 5,4 miljoen. Al met al is er een goede balans tussen incidentele / structurele risico’s en incidentele / structurele weerstandscapaciteit.  
Ontwikkeling gemeentelijk risicoprofiel
Het totaal overzicht aan risico’s levert een verhoging van het gemeentelijk risicoprofiel op. De rekening 2021 wordt afgesloten met een volume van € 56 miljoen (2020 € 55 miljoen). 

De ratio weerstandscapaciteit – risico’s op basis van de risicosimulatie methode.
Om verantwoord met risico’s om te gaan, is het noodzakelijk een buffer (weerstandscapaciteit) te hebben. De benodigde weerstandscapaciteit kan lager zijn dan de omvang van de risico’s (€ 56 miljoen) aangezien niet alle gemeentelijke risico’s die gesignaleerd zijn, tegelijkertijd zullen optreden. Daarnaast zijn er veel beheersmaatregelen getroffen die de omvang van de netto risico's weten te beperken.

Op basis van de risicosimulatie analyse (Monte Carlo analyse) van het Nederlands Adviesbureau voor Risicomanagement  blijkt dat een buffer (weerstandscapaciteit) van minimaal € 12,4 miljoen (was € 14,6 miljoen in 2020) nodig is om de risico’s verantwoord af te dekken. Met andere woorden: de gemeente kan door het aanhouden van een buffer (weerstandscapaciteit) van € 12,4 miljoen met een zekerheid van 90% (landelijke norm) de aanwezige risico’s afdekken. 

De ratio aanwezige buffer / benodigde buffer bedraagt 2,2 (was 1,6 in 2020). Deze ratio wordt berekend door de aanwezige buffer van € 27,5 miljoen te delen door de benodigde buffer van € 12,4 miljoen. In de begroting 2021 bedroeg de ratio 1,6. De stijging van de ratio komt vooral door de daling  van de omvang van het bedrag dat nodig is om de risico’s af te dekken met € 2,2 miljoen.

De beoordeling van de ratio van  2,2 voor 2021 (1,6 in 2020) is volgens de systematiek van het Nederlands Bureau voor Risicomanagement ‘goed’. Daarmee wordt voldaan aan het door de gemeenteraad vastgestelde uitgangspunt van beleid dat het weerstandsvermogen minimaal een ratio groter dan 1 dient te hebben wat overeenkomt met voldoende. 

Kengetallen

Netto schuldquote & de netto schuldquote gecorrigeerd voor alle verstrekte leningen 
De netto schuldquote geeft inzicht in het niveau van de schuldenlast van de gemeente ten opzichte van de eigen middelen. Het geeft zodoende een indicatie in welke mate de rentelasten en aflossingen op de exploitatie drukken. Om duidelijk te maken wat het aandeel van de verstrekte leningen in de exploitatie is en ook wat dat betekent voor de schuldenlast, wordt de netto schuldquote berekend zowel inclusief als exclusief de doorgeleende gelden. Een netto-schuldquote tot 90% kan worden beschouwd als goed. Het gemeenschappelijke financieel toezichtkader (GTK 2020) van de Provincie geeft als signaleringswaarde minst risicovol bij bovengenoemde schuldquote van 57% (bron GTK: minst risicovol schuldquote <90%). 

De solvabiliteitsratio 
De solvabiliteitsratio geeft inzicht in de mate waarin de gemeente in staat is aan haar financiële verplichtingen te voldoen. Onder de solvabiliteitsratio wordt verstaan het eigen vermogen als percentage van het balanstotaal. Het gemeenschappelijke financieel toezichtkader (GTK 2020)
van de Provincie geeft als signaleringswaarde neutraal bij een solvabiliteitratio van 30% (bron GTK: neutraal solvabiliteitratio 20%-50%). 

Grondexploitatie 
Dit kengetal geeft weer hoe de waarde van de grond zich verhoudt tot de totale (geraamde) baten. De grondexploitatie heeft met -2,30 % een relatief beperkt aandeel in de financiële exploitatie van de gemeente Veenendaal. 

Structurele exploitatieruimte 
Dit kengetal is van belang om te kunnen beoordelen welke structurele ruimte de gemeente heeft om de eigen lasten te dragen, of welke structurele stijging van de baten of structurele daling van de lasten daarvoor nodig is. De structurele exploitatieruimte wordt bepaald door het saldo van de structurele baten en lasten en het saldo van de structurele onttrekkingen en toevoegingen aan reserves gedeeld door de totale baten. Het berekende kengetal van 0,40% wordt als minst risicovol beoordeeld. Bij het opstellen van de Programmabegroting 2023 en meerjarenraming 2024-2026 zal het kengetal opnieuw bepaald worden waarbij we als uitgangspunt hanteren dat het kengetal minimaal neutraal is.

Belastingcapaciteit 
De belastingcapaciteit geeft inzicht in hoe de belastingdruk in de gemeente zich verhoudt ten opzichte van het landelijke gemiddelde. De definitie van belastingcapaciteit is hier: woonlasten van een meerpersoonshuishouden, opgebouwd uit OZB, afvalstoffen- en rioolheffing. Globaal kan een belastingcapaciteit tot 100% als goed worden beoordeeld, een capaciteit tussen 100% en 110% als matig, en een capaciteit hoger dan 110% als onvoldoende. De belastingcapaciteit van de gemeente Veenendaal van 81% is daarom als goed beoordeeld.

Inhoud
Het beheer van de kapitaalgoederen is in de afgelopen jaren vastgelegd in de verschillende beheer- en beleidsplannen. Voor het beheer van de openbare buitenruimte wordt het ‘Integraal beheerplan Openbare Ruimte 2017 - 2020’ gevolgd en als onderdeel hiervan voor de riolering en het water het “Gemeentelijk Water- en Rioleringsplan 2017-2020”. In 2021 is  een nieuw programma vastgesteld voor het beheer van de openbare ruimte (het OPOR). In 2021 hanteerden wij het Integraal beheerplan 2017-2020 als leidraad voor het beheer van de kapitaalgoederen in de openbare ruimte.

Het beheer van het gemeentelijke vastgoed staat beschreven in de ‘Strategische kaders exploitatiebeheer gemeente Veenendaal’ en het ‘Integraal duurzaam vastgoedbeheerplan 2021-2024’. Voor de buitensportaccommodaties is de beheerkwaliteit bepaald door de landelijk gestelde eisen van NOC*NSF en de verschillende sportbonden.

In 2021 is het beheer van de kapitaalgoederen uitgevoerd zoals vastgelegd in de vastgestelde beheer- en beleidsplannen. De doelstelling voor de openbare ruimte ligt volgens het vastgestelde IBP op A-niveau voor de winkelcentra en begraafplaats. Voor de overige delen van de gemeente  is de intentie een groei richting B-niveau te realiseren. Belangrijke items hierin zijn, natuur, duurzaamheid, participatie, bereikbaarheid, social return en klimaatadaptatie.

Door de integrale werkwijze worden kapitaalvernietiging en het ontstaan van onveilige situaties voorkomen. Met gerichte en integrale programmering van het groot onderhoud en vervanging in de openbare ruimte worden de beschikbare middelen zo goed en efficiënt mogelijk ingezet.

Algemene ontwikkelingen
Via het IBP 2017 -2020 zijn aanvullende middelen beschikbaar gesteld om de beheerkwaliteit van de openbare ruimte weer te laten groeien naar het B-niveau.

In 2020 is gestart met het Wijkgericht Werken 2.0. Uitgangspunt is in gesprek te gaan met bewoners aan de hand van een digitale weergave van de door ons geplande werkzaamheden in 2021 en verder als onderdeel van het wijkplan. Samen met bewoners is dit wijkplan definitief gemaakt waarin ook de initiatieven en wensen van bewoners zijn meegenomen, mits passend binnen de bestaande budgetten. Bewoners worden gestimuleerd actief mee te denken en doen binnen de geplande werkzaamheden in de openbare ruimte.

De gemeente werkt in het kader van klimaatadaptatie aan het afkoppelen van regenwater door bij rioolreconstructie hemelwaterriolen aan te leggen. Daarbij worden ook kansen benut om extra groen te realiseren. Bij deze maatregelen wordt zoveel mogelijk gewerkt volgens de trits ‘water vasthouden, bergen en dan pas afvoeren’.

Elke maand wordt de openbare ruimte geschouwd door een onafhankelijk bureau. Deze schouw is een momentopname en is in de eerste plaats bedoeld als sturingsinstrument voor de uitvoering. Er wordt geschouwd op technische kwaliteit en verzorgende kwaliteit. Dit laatste gaat over zaken als zwerfvuil, onkruid, lengte van het gras, graffiti etc.

Technische kwaliteit
Op basis van (eigen) inspecties en schouwrapporten wordt klein of groot onderhoud uitgevoerd in de openbare ruimte zodat deze voldoen aan de beeldkwaliteit A/B-niveau. In de winkelcentra en de begraafplaats wordt voor de verhardingen, straatmeubilair en groen een A-niveau gerealiseerd. In de overige wijken wordt de kwaliteit beoordeeld op een B/C-niveau en wordt toegewerkt naar het B-niveau.

Verzorgende kwaliteit
De verzorgende kwaliteit van de openbare ruimte wordt op basis van inspecties beoordeeld op een B/C-niveau en in de centrumgebieden op B/A-niveau. Ook hier wordt toegewerkt naar het gewenste kwaliteitsniveau B en A. Bij verzorgende kwaliteit wordt bijvoorbeeld naar zwerfafval en onkruid gekeken; het gaat erom dat de openbare ruimte schoon en netjes is.

Verloop kwaliteit
In het Integraal beheerplan is het uitgangspunt dat er gewerkt wordt naar een openbare ruimte met kwaliteit A in het centrum en begraafplaats en B in de overige gebieden. Op dit moment werken we hier nog steeds naar toe en ligt het kwaliteitsniveau van een (steeds kleiner) deel van het areaal tussen niveau B en C. Met de het vaststellen van het OPOR is de verdere groei naar het B-niveau geborgd.

Wegen, kunstwerken, openbare verlichting en technische installaties
Wegen die aan het einde van de technische of maatschappelijke levensduur zijn worden gereconstrueerd. Hierbij wordt integraal gekeken of er noodzakelijke aanpassingen dan wel vervangingen zijn aan de riolering, groenvoorzieningen, technische installaties, verkeersregelinstallaties, openbare verlichting ect. In 2021 zijn o.a. de volgende reconstructies en groot onderhoudprojecten uitgevoerd en/of in uitvoering.

Met subsidie vanuit het ministerie zijn er op diverse locaties snelheidsremmende maatregelen aangebracht om de verkeersveiligheid te vergroten. Deze werkzaamheden worden in 2022 afgerond. In Petenbos en Petenbos-oost is een start gemaakt met het aanbrengen van LED armaturen van de openbare verlichting. Deze vervanging wordt ook in 2022 afgerond. 

Vertaling begroting
Voor het reconstructies aan wegen en kunstwerken is in 2021 in het meerjareninvesteringsplan een totaalbedrag van € 2.950.000 besteed. 
Voor het dagelijkse onderhoud zijn in 2021 de volgende bedragen in de exploitatiebegroting besteed:
•    Wegen en kunstwerken en gladheidbestrijding € 1.310.000;
•    Openbare verlichting, technische installatie en VRI € 1.500.000;
•    Straatmeubilair , bewegwijzering en bebording € 200.000;
•    Reiniging openbare ruimte en onkruidverwijdering € 960.000.

Financiële consequentie (langjarig)
De komende jaren worden veel wegen gereconstrueerd welke gefinancierd zijn vanuit de opbrengsten van de grondexploitatie. De komende jaren levert dit door deze bedragen te investeren een toename aan kapitaalslasten op zoals in de onderstaande grafiek is weergegeven.

Riolering

Beleidskaders
Er wordt gewerkt aan de hand van het Gemeentelijk Riolerings- en Waterplan 2017-2020. In 2021 is dit plan geactualiseerd en als beleid opgenomen in het OPOR. 

(Financiële) consequenties
In 2021 is levensduur verlengend onderhoud uitgevoerd aan rioleringen. Verder worden, naast regulier onderhoud (reiniging van riolen en gemalen), ook reconstructies uitgevoerd.

Voor de uit te voeren reconstructiewerkzaamheden wordt verwezen naar de tabel onder wegen en kunstwerken. Bij deze projecten wordt waar mogelijk het regenwater op het openbare terrein afgekoppeld door de aanleg van een gescheiden stelsel en krijgen bewoners aangeboden eveneens het regenwater op particulier terrein af te koppelen. 

De werkzaamheden op industrieterrein Nijverkamp (Wageningselaan) betreffen het verruimen van het hemelwaterriool als maatregel tegen structurele wateroverlast. Uitvoering van dit project heeft nog niet plaatsgevonden in verband met lopend effectonderzoek op de grondwateraanvoer naar natuurgebied De Hel. 

Vertaling begroting
Voor afkoppelprojecten en rioolvervangingen is in 2021 in het meerjareninvesteringsplan een bedrag van € 5.550.000 besteed. 

Voor het dagelijkse onderhoud zijn onderstaande bedragen in de exploitatiebegroting 2021 uitgegeven:
•    Rioolbeheer € 446.800;
•    Reinigen en onderhouden kolken € 194.000
•    Onderhoud pompen en persleidingen € 224.600

Hierin zijn naast het beheer en onderhoud aan de riolen onder andere kosten voor baggerwerkzaamheden, grondwaterbeheer en een aandeel in straatvegen inbegrepen.

Ook is € 186.000 besteed voor het stimuleren van afkoppelen van regenwater en vergroenen van particuliere percelen. Deze impuls wordt gedekt uit de voorziening rioleringen. 

Financiële consequentie (langjarig)
De komende jaren worden riolen vervangen welke gefinancierd zijn vanuit de opbrengsten van de grondexploitatie, ook worden nieuwe hemelwaterrioleringen en waterbergingen aangelegd. De komende jaren levert dit door deze bedragen te investeren een toename aan kapitaalslasten op zoals in de onderstaande grafiek is weergegeven.

Water

Beleidskader
Er is gewerkt aan de hand van het Gemeentelijk Riolerings- en Waterplan 2017-2020. In 2021 wordt dit plan geactualiseerd en als beleid opgenomen in het OPOR. 

Financiële consequenties
Naast het regulier onderhoud zoals het maaien en korven van vijvers en sloten zijn in 2021 meerdere watergangen en oevers voorzien van nieuwe beschoeiingen of omgevormd tot natuurvriendelijke oevers. Hiervoor is in 2021 een raamcontract afgesloten. Ook vinden er baggerwerkzaamheden plaats. We onderzoeken tenslotte ook of we een pilot kunnen doen met een harkboot om overlast door woekerende waterplanten aan te pakken.

Vertaling begroting
In totaal is voor het dagelijkse onderhoud in de exploitatiebegroting 2021 besteed:
•    Maaien vijvers en klein onderhoudswerk € 37.000;
•    Baggerwerkzaamheden: uitgaven nihil. De baggerwerkzaamheden is een meerjarig lopend project in samenwerking met het Waterschap. 

Voor het vervangen van beschoeiingen is in 2021 vanuit het meerjareninvesteringsplan € 94.000 besteed. 

Groen en speelvoorzieningen

Beleidskader
In de uitvoering van het beleid is gewerkt aan de hand van het Integraal Beheerplan openbare ruimte (IBP, 2017-2020). Sinds 2017 volgen we daarin een andere aanpak, met vooral aandacht voor verduurzaming van het groen, gevolgen van klimaatverandering en de bijdrage van groen in de waterhuishouding, zoals afvoer van regenwater en dat alles binnen de bestaande budgetten. Voor de kapitaalgoederen zijn daarin vooral de ontwikkelingen, het kostenbewustzijn en de duurzaamheid van toepassing.

Op basis van het IBP beheren wij het centrumgebied op een A-kwaliteitsniveau en de overige wijken / industrieterreinen op een B-niveau.

In het OPOR is de positie van ‘groen’ verankerd binnen de prioriteringstabel van functiegebieden en is de actualisatienotitie van het groenstructuurplan verwerkt. Klimaatadaptatie en ecologie waren hierin belangrijke thema’s. Het groenpanel, bestaande uit een groep betrokken bewoners en organisaties, is hierbij betrokken geweest. Ook is het speelbeleid aangepast naar het BOSS (Bewegen, Ontmoeten, Spelen en Sporten) beleid.  

Financiële consequenties
Omdat alleen gezond en gevarieerd groen de voordelen geeft die we beogen met ons groen, zijn we continu bezig met snoeien, kap en herplant, groeiplaatsverbetering en andere beheersmaatregelen zoals maaien en onkruidbestrijding. Het belang van variatie is door de in Nederland snel toegeslagen essentaksterfte en de eikenprocessierups eens te meer duidelijk geworden.

Bij weg- en rioolreconstructies (zie tabel eerder in deze paragraaf) is het groen standaard meegenomen bij herinrichting. Hierbij is het uitgangspunt geweest dat waardevol groen blijft behouden en waar mogelijk verbeterd. Naast deze reconstructies is op diverse locaties ingezet op renovatie en uitbreiding van het openbaar groen. Ook zijn er diverse speelplekken (deels) vernieuwd.

Vertaling begroting
Voor het materieel en het dagelijkse onderhoud zijn in de exploitatiebegroting 2021 de onderstaande bedragen besteed:
•    Onderhoud groen, impuls groen en burgerparticipatie, materieel en hondenuitlaatterreinen € 3.200.000;
•    Speelvoorzieningen € 200.000.

Financiële consequentie (langjarig)
De komende jaren wordt groen en worden speelplekken, welke gefinancierd zijn vanuit de opbrengsten van de grondexploitatie, vervangen. Ook wordt er om de ambities waar te maken geïnvesteerd in nieuw hoogwaardig groen en speellocaties. De komende jaren levert dit, door deze bedragen te investeren, een toename aan kapitaalslasten van ca.  € 1 miljoen. 

Buitensport
Buitensportvoorzieningen die niet meer voldoen aan de landelijk gestelde eisen van NOC*NSF en de verschillende sportbonden worden gerenoveerd. Daarnaast zijn verschillende werkzaamheden uitgevoerd om de accommodaties te verbeteren. Tenslotte worden maatregelen getroffen om te voldoen aan de zorgplicht. In het kader daarvan worden rond alle kunstgras voetbalvelden o.a. kantplanken en schoonloopmatten geplaatst. In 2021 zijn de volgende projecten uitgevoerd:

Vertaling begroting
Voor de werkzaamheden aan buitensportvoorzieningen is in 2021 in het meerjareninvesteringsplan een totaalbedrag van € 251.900 opgenomen. Dit bedrag is nog niet volledig uitgegeven. Daarnaast is er in de exploitatie een bedrag van € 61.000 opgenomen om de rubber korrels rond de kunstgras voetbalvelden op te ruimen. Die werkzaamheden kunnen pas plaatsvinden op het moment dat alle kantplanken en schoonloopmatten geplaatst zijn. De werkzaamheden zijn momenteel in uitvoering. Door materiaal schaarste worden deze werkzaamheden in het 2e kwartaal afgerond. 

Vastgoed

Algemeen
Onze doelstelling voor vastgoed is een goed onderhouden (slank) vastgoedbestand, waarmee effectief invulling wordt gegeven aan het accommodatiebeleid van de gemeente en financiële risico’s tot een minimum beperkt blijven. We doen dit tegen zo laag mogelijke tarieven en kostendekkend. Hierdoor hebben we de kosten en opbrengsten goed in beeld en sturen we op zo laag mogelijke uitgaven.

Beleidskader
De werkzaamheden worden overeenkomstig het vastgestelde beleidskader Strategische kaders dynamisch vastgoedmanagement uitgevoerd. 
Op 27 mei 2021 is het Integraal duurzaam vastgoedbeheerplan 2021-2024 door de gemeenteraad vastgesteld. Wij voeren ons beheer overeenkomstig de kaders uit dit plan uit.

Overzicht kwaliteitsniveau
Het vastgoed wordt in stand gehouden op kwaliteitsniveau 3 van de NEN 2767. Het publieksgedeelte van het gemeentehuis wordt in standgehouden op kwaliteitsniveau 2 van de NEN 2767. Het vastgoed met een exploitatieperiode korter dan 5 jaar wordt in standgehouden op kwaliteitsniveau 4 van de NEN 2767.

(Financiële) consequenties
Uit het vastgoedbeheerplan volgt een jaarlijks door het college vastgestelde onderhoudsraming en jaarbudget. Dit budget is gebaseerd op dat wat is afgesproken met de raad in het Integraal duurzaam vastgoedbeheerplan 2021-2024. Op basis van het meerjarenonderhoudsplan (MOP) wordt bekeken welke werkzaamheden en budget noodzakelijk zijn om de kwaliteit te handhaven. Uitgangspunt is dat het gemeentelijke vastgoed voldoet aan het gewenste kwaliteitsniveau en er geen achterstallig onderhoud is.

Vertaling begroting
Voor het grootonderhoud aan de gemeentelijke gebouwen (MOP) is in 2021 € 498.000 besteed. Dit bedrag is t.l.v. de Onderhoudsvoorziening gemeentelijke gebouwen gebracht.  

De paragraaf lokale heffingen heeft betrekking op twee soorten heffingen: heffingen waarvan de besteding van de opbrengst gebonden is (bestemmingsheffingen) en heffingen waarvan de besteding van de opbrengst vrij is. Ongebonden lokale heffingen zoals de OZB en de hondenbelasting rekenen we tot de algemene dekkingsmiddelen, omdat zij inhoudelijk niet aan begrotingsprogramma’s zijn gerelateerd en de opbrengst vrij kan worden besteed. Gebonden heffingen zoals de afvalstoffenheffing en rioolheffing, rekenen we niet tot de algemene dekkingsmiddelen. De gemeenteraad stelt jaarlijks de tarieven voor het komende jaar vast.

Het gemeentelijke belastinggebied is wettelijk begrensd. De regelingen, waarin is bepaald welke belastingen en rechten de gemeenten mogen heffen, schrijven voor hoe de gemeenten die heffingen moeten inrichten. Zo mag bijvoorbeeld het bedrag van een gemeentelijke heffing niet afhankelijk worden gesteld van het inkomen, de winst of het vermogen van de belastingplichtige en is het niet toegestaan om met rechten winst te maken.

Onder belastingen verstaan wij gedwongen bijdragen van inwoners, bedrijven, verenigingen e.d. aan de overheid. Er hoeft geen rechtstreekse individuele tegenprestatie van de overheid tegenover te staan. Met de opbrengst van belastingen worden algemene voorzieningen in stand gehouden, zij vormen een algemeen dekkingsmiddel. Uitzondering hierop is de reclamebelasting. Deze opbrengst wordt gestort in een Ondernemersfonds. Hieruit kunnen ondernemers extra activiteiten organiseren. Vanwege het feit dat bij de belastingen de relatie tussen opbrengst en kosten ontbreekt kan daarom geen dekkingspercentage worden aangegeven. De belastingen die in 2021 in Veenendaal werden geheven, zijn:

•    afvalstoffenheffing;
•    hondenbelasting;
•    onroerendezaakbelastingen (OZB);
•    parkeerbelasting;
•    precariobelasting;
•    reclamebelasting;
•    BIZ Heffing;
•    rioolheffingen;
•    begrafenisrechten;
•    toeristenbelasting.

Aparte vermelding verdient hierbij de afvalstoffenheffing. Deze werd geheven op basis van een bijzondere wet, te weten de Wet milieubeheer. Tegenover deze heffing staat wel een direct aanwijsbare tegenprestatie (het ophalen van huisvuil), maar toch heeft de afvalstoffenheffing het karakter van een belasting omdat de bereidwilligheid om gebruik te maken van deze dienstverlening niet bepalend is voor de belastingplicht. Ook degene die geen gebruik wil maken van deze dienstverlening ontvangt een aanslag. Door de direct aanwijsbare tegenprestatie kan wel een relatie met de kosten worden gelegd en is het mogelijk een dekkingspercentage te berekenen. In onze gemeente bedraagt het percentage 100%.

Rechten en leges
Rechten kunnen worden gedefinieerd als ‘betalingen die door de overheid krachtens algemene regelingen (i.c. verordeningen) worden gevorderd ter zake van een concrete door de overheid in haar functie als zodanig bewezen dienst’. Kort gezegd betekent deze definitie dat de overheid tegenover de betaling van de particulier een individuele prestatie stelt. Voor rechten geldt dat maximaal 100% van de geraamde kosten mag worden verhaald. 

Leges kunnen worden gedefinieerd als vergoedingen voor diverse administratieve en andersoortige diensten door of vanwege het gemeentebestuur verstrekt. Kernwoord hier is dienstverlening. Leges vertonen qua definitie grote overeenkomsten met rechten. Hier geldt dan ook dat maximaal 100% van de geraamde kosten mag worden doorberekend. 
De voornaamste rechten en leges die in 2021 in onze gemeente zijn geheven, zijn: 
•    lijkbezorgingrechten;
•    leges omgevingsvergunning (voorheen bouwleges);
•    leges publiekszaken (bijv. uittreksels, paspoorten).

Beleidsuitgangspunten
De beleidsuitgangspunten bij de begroting 2021 waren: 

1.1    Indexatie 2021
Bij de begrotingsbehandeling in 2020 is besloten de gemeentelijke heffingen voor 2021 trendmatig met 1,5% te verhogen. De tarieven voor de afvalstoffenheffing, rioolrechten, leges en kosten van lijkbezorging zijn daarvan uitgezonderd. Hiervoor geldt als uitgangspunt een maximale kostendekkendheid van 100%. 

1.2    Onroerende zaakbelastingen (OZB)
1.2.1 Ons bestendig beleid is dat mutaties als gevolg van een hertaxatie van de waarde van de onroerende zaken geen gevolgen mag hebben voor de belastingopbrengsten (sinds invoering van de Wet WOZ in 1995). Een waardestijging van de onroerende zaken binnen onze gemeente heeft zich in het verleden dan ook altijd vertaald in een evenredige tariefsdaling. 

1.3    Rioolheffingen
Bestendig beleid is een kostendekkende rioolheffing waarvan 50% van de kosten wordt verhaald via het aansluitrecht en 50% via het afvoerrecht. 

1.4    Afvalstoffenheffing
Het uitgangspunt van het huidige beleid is erop gericht 100% van de inzamelings- en verwerkingskosten van het afval in de tarieven te verdisconteren. Met ingang van 1 januari 2016 is de gemeente Veenendaal overgegaan op Diftar op basis van volume-frequentie. In december 2019 heeft uw raad besloten tot invoering van GF+E inzameling voor de hoogbouw in Veenendaal. In November 2020 heeft u besloten tot optimalisatie aanbiedvoorwaarden afvalbrengstation.

1.5    Hondenbelasting
Voor de hondenbelasting is voor 2021 geen sprake van verandering van het beleid.

1.6    Leges
De leges worden in verschillende delen gepresenteerd. De bouwleges zijn afzonderlijk in de begroting 2021 opgenomen. Behoudens geringe inhoudelijke wijzigingen is er bij de leges geen sprake van gewijzigd beleid.

1.7    Precariobelasting ter zake van buizen, kabels, draden of leidingen
Met ingang van 1 juli 2015 is besloten precariobelasting in te voeren van netwerkbeheerders. De aanslagen worden na afloop van het belastingjaar opgelegd. De opbrengst wordt jaarlijks gestort in de voorziening dubieuze debiteuren precariobelasting. Er is een wetsvoorstel aangenomen om de precariobelasting voor netwerkbeheerders af te schaffen. Gemeenten (waaronder Veenendaal) die in 2015 al heffen kunnen nog heffen tot 1 januari 2022. Het is niet toegestaan het in 2016 gehanteerde tarief te verhogen. 

1.8    Precariobelasting overige
Naast precariobelasting op buizen, kabels en leidingen is er ook precariobelasting voor bv. Terrassen en gebruik van de openbare ruimte. Er is geen sprake van een beleidswijziging.

1.9    Reclamebelasting
Reclamebelasting is een belasting op openbare aankondigingen zichtbaar vanaf de openbare weg, bijvoorbeeld logo's, stickers, gevelreclame, lichtbakken en uithangborden. Ondernemers in de binnenstad en op alle bedrijventerreinen in Veenendaal betalen reclameheffing aan de gemeente. De opbrengst wordt naar rato verdeeld over de coöperatieve verenigingen Bedrijventerreinen en het Platform Binnenstadsmanagement. Kwijtschelding voor reclamebelasting is niet mogelijk. 

1.10    Bedrijven Investeringszone Winkelstad Veenendaal
In mei 2017 heeft de gemeenteraad ingestemd met de invoering van een Bedrijven Investerings Zone (BIZ) Winkelstad Veenendaal. Deze BIZ Winkelstad Veenendaal is van toepassing in het zogenoemde Kernwinkelgebied en beoogd gezamenlijke investeringen ter verbetering van de kwaliteit van de bedrijfsomgeving te financieren. De BIZ is een bestemmingsheffing die eigenaren en gebruikers betalen. Onder verrekening van de perceptiekosten wordt de bate uitbetaald aan een stichting (momenteel in oprichting). Er is sprake van tariefdifferentiatie (zie 2.5). 

1.11    Toeristenbelasting
Niet-inwoners van de gemeente, die overnachten én betalen voor die overnachting, betalen in Veenendaal toeristenbelasting. De doelstelling is dat de kosten van bepaalde voorzieningen worden omgeslagen naar personen die er wel gebruik van maken, maar niet in de gemeente wonen.

1.12    Parkeerbelasting
Op basis van artikel 225 Gemeentewet kunnen gemeenten in het kader van parkeerregulering parkeerbelastingen heffen. Onder de naam ‘parkeerbelastingen’ worden twee belastingen geheven:
•    De parkeerbelasting voor een plek en een bepaalde tijdsperiode, waarvoor parkeerautomaten zijn geplaatst.
•    De parkeerbelasting voor een door de gemeente verstrekte parkeervergunning.
Hiermee kunnen gemeenten op efficiënte en financieel verantwoorde wijze hun parkeerbeleid realiseren. Er is dus een link naar de financiering van het parkeerbeleid maar de opbrengst valt in de algemene middelen

Op de beleidsuitgangspunten inzake de lokale heffingen zijn de voornemens bij de begroting allemaal uitgevoerd. Daarnaast zijn gedurende 2020 de volgende wijzigingen en noemenswaardige zaken geweest:

 Alle onroerende zaken in Veenendaal zijn in 2020 ten behoeve van het belastingjaar 2021 opnieuw gewaardeerd naar de peildatum 1 januari 2020. Ten opzichte van de vorige waarderingsronde (peildatum 1 januari 2019) zijn de waarden van de woningen met gemiddeld 7,3% gestegen en de waarde van de niet-woningen met 0,92%. Deze waardeontwikkeling zijn in de tarieven van 2021 verdisconteerd.
Gedurende 2021 heeft de hertaxatie naar waardepeildatum 1 januari 2021 plaatsgevonden ten behoeve van de aanslagoplegging 2022. Ten opzichte van de vorige waarderingsronde 2020 (peildatum 1 januari 2020) zijn de waarden van de woningen met gemiddeld 10,2% gestegen en de waarde van de niet-woningen met gemiddeld plus 1,0%. Deze waardeontwikkeling zijn in de tarieven van 2022 verdisconteerd.
In 2020 is gestart met de inzameling van GF+E afval in de hoogbouw conform de besluitvorming in uw raad op 19 december 2019. In november 2020 heeft uw raad besloten om brengbeleid voor het afvalbrengstation te optimaliseren.

Zoals bovenstaand gemeld heeft de Hoge Raad de verordening voor de precarioheffing op kabels en leidingen ongeldig verklaard. Om reden hiervan is in 2020 en 2021 geen aanslag opgelegd.

De parkeertarieven zijn in 2021 trendmatig verhoogd. 

Overzicht inkomsten lokale heffingen 2021

De opbrengst afvalstoffenheffing 2021 is inclusief de opbrengst van het aantal ledigingen (variabele tarief). Het variabele tarief wordt pas na afloop van het belastingjaar opgelegd. De aanslagen precariobelasting netwerkbeheerders worden vanaf 2020 niet meer opgelegd als gevolg van de uitspraak Stedin. De toeristenbelasting 2021 wordt in de eerste helft van 2022 opgelegd. 

Overzicht belangrijkste tarieven

Vergelijking woonlasten met andere gemeenten
Hierbij informeren wij u over de verschillende gemeentelijke belastingen en heffingen in onze gemeente in 2021 ten opzichte van andere gemeenten. Daarvoor gebruiken wij het brondocument van Centrum voor Onderzoek van de Economie van de Lagere Overheden (Coelo)

Centrum voor Onderzoek van de Economie van de Lagere Overheden (Coelo)
Jaarlijks brengt het Centrum voor Onderzoek van de Economie van de Lagere Overheden (Coelo) een atlas uit waarin de lokale lasten van de belastingen van gemeenten, provincies en waterschappen zijn opgenomen. Deze publicatie wordt gedurende het lopende jaar geactualiseerd. Deze geactualiseerde cijfers zijn in onderstaande tabel opgenomen en betreft ca. 350 gemeenten. De woonlasten die Coelo vergelijkt, bestaan uit OZB, rioolheffing en afvalstoffenheffing. Deze zijn gebaseerd op een woning met een gemiddelde WOZ-waarde en een meerpersoonshuishouden; na aftrek van eventuele heffingskorting. 

In onze gemeente bedroegen de jaarlijkse woonlasten voor een meerpersoonshuishouden met een eigen woning in 2021 € 646. Daarmee staat onze gemeente op de 9e plaats van laagste gemeenten in Nederland op basis van de Coelo atlas 2021. Om u een beeld te geven van deze plaats in relatie tot andere gemeenten hebben wij onderstaande tabel met de top tien met de laagste woonlasten opgenomen:

Ter vergelijking: in de gemeente met de hoogste woonlasten bedragen de lasten voor een meerpersoonshuishouden € 1.517,00. Het landelijke gemiddelde bedroeg in 2021 € 811,-. Voor een uitgebreide woonlastenvergelijking verwijzen wij naar www.coelo.nl. 

Kengetallen gemeentelijke belastingcapaciteit
Voor de gemeentelijke belastingcapaciteit is het verplicht een kengetal op te nemen in de begroting. Dit kengetal is in 2021 uitgekomen op 81%. De berekening hiervan treft u hieronder.

A Betreft de gemiddelde WOZ 2021 (€ 274.000)
C Hierbij is rekening gehouden met 8 aanbiedingen per jaar.
*** Coelo atlas 2021

Kostendekking gemeentelijke heffingen
Voor onderstaande leges en rechten geldt, op basis van artikel 229b van de Gemeentewet, dat de geraamde baten niet hoger mogen zijn dan de geraamde lasten, m.a.w. de tarieven mogen maximaal 100% kostendekkend zijn. De werkelijke realisatie van de kostendekkendheid wordt afgezet tegen de begrote realisatie van de primaire begroting.

•    Afvalstoffenheffing
•    Rioolheffingen
•    Leges
•    Lijkbezorgingsrechten

Titel 1 betreft voornamelijk Reisdocumenten, burgerlijke stand, rijbewijzen. Tot titel 2 behoren de omgevingsvergunningen. In titel 3 vallen leges horeca en evenementen. 

Invordering
Het invorderingsbeleid heeft betrekking op het innen van de lokale heffingen. In 2009 hebben wij hiervoor een Leidraad invordering vastgesteld. Binnen onze gemeente bestaan er momenteel 3 betaalwijzen: 
•    betaling door middel van automatische incasso in 10 gelijke termijnen;
•    betaling in maximaal drie gelijke termijnen;
•    betaling ineens.

Wanneer (een gedeelte van) de belastingaanslag niet is betaald, wordt na het verstrijken
van de laatste vervaltermijn een aanmaning verstuurd aan de belastingplichtige. Wanneer ook hier niet op wordt betaald, volgt een dwangbevel. 

In 2021 zijn de betaaltermijnen voor de belastingaanslagen als gevolg van de Covid-19 problematiek op basis van een collegebesluit (onder voorwaarden) verlengd. 

Kwijtschelding
Onze gemeente maakte ook in 2021 gebruik van het door het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid en de VNG opgerichte Inlichtingenbureau. Dit bureau toetste voor de gemeente of een inwoner voor automatische kwijtschelding in aanmerking komt. Inwoners die als gevolg van deze toets automatische kwijtschelding kregen, ontvingen geen aanslag. De gemeente toetste de kwijtscheldingsverzoeken van inwoners die een aanslag ontvingen. Dit waren deels kwijtscheldingsverzoeken van inwoners die reeds getoetst waren door het IB ten behoeve van automatische kwijtschelding, maar hier op basis van die toets niet voor in aanmerking kwamen. Doordat de gemeente uitgebreider toetste dan het IB (door rekening te houden met meerdere aspecten zoals hoogte van de premie ziektekosten, alimentatie, huur etc.) werd in veel gevallen alsnog kwijtschelding verleend.

NB1. Aantallen en bedragen zijn per eind maart 2022.
NB2. Het verschil in het bedrag tussen 2017 en 2018 wordt deels veroorzaakt door een verschuiving van de kwijtschelding die van toepassing is op het variabele deel van de ledigingen 2017. Daarnaast is er sprake van autonome oorzaken. Gemiddeld bedraagt de kwijtschelding over 2017 en 2018 € 362.346.

Zoals uit onderstaande grafiek blijkt ontvangt en kent de gemeente Veenendaal de afgelopen jaren meer kwijtscheldingen toe. Uit bovenstaande tabel blijkt ook een stijging van niet toegekende kwijtscheldingen. In absolute bedrage is ook een stijging zichtbaar. Dit is herleidbaar naar het aantal toekenningen maar ook aan de gestegen bedragen welke worden kwijtgescholden.

Realisatie van de beleidsvoornemens