PROGRAMMA 3 – SOCIALE LEEFOMGEVING

Thema I -  Inkomen

Aanpak Geldzorgen, armoede en schulden  
De minister heeft in een kamerbrief van 12 juli 2022 geschetst hoe het kabinet geldzorgen, armoede en schulden wil voorkomen en aanpakken. Hierbij wordt een aantal doelen gesteld. Deze doelen zijn gericht op bestaanszekerheid, preventie, een andere vorm van incasso, doorbreken van (generatie-) armoede en het realiseren van eerdere en betere schuldhulpverlening. Deze doelen sluiten aan bij het IBK 2020-2023 en het raadsakkoord 2022-2026. In het volgende IBK (zie paragraaf 2.1) worden deze doelen vertaald naar concrete maatregelen in Veenendaal.   

Inkomensvoorziening Participatiewet, IOAW, IOAZ, BBZ  
Gemeenten ontvangen van het Rijk een gebundelde uitkering welke toereikend wordt geacht om de bijstandsuitkeringen uit te kunnen betalen (BUIG-budget). De afgelopen jaren kende de gemeente Veenendaal een voordelig resultaat van meer dan 10% ten opzichte van de rijksmiddelen. Op basis hiervan zijn de beschikbare middelen in onze gemeentelijke meerjarenraming voor de uitvoering van deze taak sinds enkele jaren ten gunste van de algemene middelen structureel naar beneden bijgesteld. Ten opzichte van het rijksbudget houden we nog steeds geld over.  Echter de participatiewet is een zogenaamde open-einde regeling; als door oplopende BUIG uitgaven het overschot afneemt, zal er minder resteren voor de algemene middelen.
 
Menselijke maat 
De minister voor Armoedebeleid, Participatie en Pensioenen wil de Participatiewet meer in balans brengen en oog hebben voor de menselijke maat. Er komen mogelijke versoepelingen aan zoals het mogelijk maken van ontvangen van giften en/of boodschappen vanuit eigen netwerk en verruimen van de mogelijkheden om geld bij te verdienen naast de uitkering. Daarnaast is opgeroepen om maatregelen die de Participatiewet overstijgen een meer integrale aanpak te geven. Deze plannen zijn momenteel nog niet uitgewerkt. De tijdlijn, impact voor de organisatie en (vergoeding van de) uitvoeringskosten zijn nog niet bekend. 

Per 1 januari 2023 wijzigt de kostendelersnorm zodat inwonende jongvolwassenen tot 27 jaar niet langer meetellen als kostendeler voor de uitkering van huisgenoten (vaak de ouders). Met deze wijziging beoogt de regering inkomenszekerheid bij uitkeringsgerechtigde gezinnen te vergroten. Dit heeft als gevolg dat een grotere doelgroep de alleenstaande bijstandsnorm kan ontvangen, waardoor uitkeringskosten stijgen. Wij verwachten dat de specifieke uitkering van het BUIG-budget vanaf 2023 in de verhogende kosten compenseert. 

Een laatste ontwikkeling in dit verband is de herijking van de handhavingsinstrumenten. Het Rijk onderzoekt de effectiviteit van het opleggen van sancties in alle gevallen (boete en maatregelen), maar kijkt ook naar het debiteurenbeleid vanuit het principe dat een betalingsregeling eindig is. In dit kader past ook het initiatiefwetsvoorstel om de terugvorderingstermijn voor onder andere bijstand aan te passen van 20 naar 5 jaar. Deze plannen zijn op dit moment nog niet uitgewerkt, waardoor de gevolgen voor het gemeentelijk beleid  en financiën nog onbekend zijn. Daarnaast heeft het college toegezegd om de inrichting van onze controle- en onderzoeksystematiek binnen de Participatiewet te herijken. Immers nu het gebruik van de DPS-matrix en risico-profielen is gestopt, moeten rechtmatigheidsonderzoeken volgens een andere methodiek worden bepaald. Het college zal de mogelijkheden in kaart brengen en de raad hierover informeren.

Armoedebeleid/Minimaregelingen 
De Veenendaalpas is een uitvoeringsinstrument van de minimaregelingen. In 2023 willen we een uitbreiding van het aantal ondernemers en verenigingen dat deelneemt aan de Veenendaalpas. Hierbij hebben we oog voor een evenwichtige verdeling van diverse categorieën ondernemers binnen de regelingen en werken we toe naar zo veel mogelijk keuzevrijheid binnen de Veenendaalpas. Specifieke aandacht hebben we voor technische verbeteringen om het gebruiksgemak en de toegankelijkheid te verhogen.

De huidige regelingen van de Veenendaalpas zijn gericht op het bevorderen van participatie, mee kunnen doen en het tegengaan van generationele armoede. De doelgroep ouderen en chronisch zieken heeft onvoldoende profijt van deze regelingen, terwijl ook hun kosten zijn gestegen in de afgelopen jaren. De financiële situatie van chronisch zieken en gehandicapten en ouderen wordt verbeterd door middel van het herinvoeren van de verzekering van het eigen risico in GarantVerzorgd3 van de collectieve ziektekostenverzekering en het herinvoeren van de regeling meerkosten chronisch zieken. Hiervoor is een bedrag van € 175.000,- en € 180.000,- in de begroting 2023 opgenomen. 

Met het opstellen van het volgende IBK wordt overwogen de volgende onderwerpen mee te nemen ter bevordering van de bestrijding van (kinder-)armoede: 
•    Tegengaan niet-gebruik van voorzieningen. Zowel door onbekendheid als vanwege een te complexe manier van (digitaal) aanvragen. Hierbij hebben we bijzondere aandacht voor de doelgroep ouderen en digitaal minder vaardige Veenendalers. 
•    Sluiten de huidige minimaregelingen aan bij alle doelgroepen of kiezen we ervoor dat dit niet altijd noodzakelijk of mogelijk is. 
•    Verbeteren van de toegang tot mondzorg bij financiële problemen. Een tandartsverzekering is niet mogelijk bij achterstanden bij de ziektekostenverzekering. Hierbij onderzoeken we de mogelijkheden voor een lokale Stichting Urgente Noden (zie paragraaf Maatwerkbudget) en de Regeling Uitstroom Bijstandsgerechtigden (RUB). 
•    Beter benutten digitale hulpmiddelen. Er bestaan veel digitale hulpmiddelen die inwoners kunnen gebruiken om meer grip te krijgen op hun (financiële) situatie. Deze willen we toegankelijker maken door ze te bundelen op Sociaal Startpunt Veenendaal.
•    Versterken van vaardigheden en (mentale) gezondheid van volwassenen in armoede.
•    Meer aandacht voor herkennen van armoede op scholen.

Voedselbank 
De gemeente vindt het belangrijk dat de Voedselbank blijft bestaan, zolang hier noodzaak voor is. We zullen, samen met de Voedselbank, de benodigde inspanningen verrichten om passende huisvesting te faciliteren. Hierbij houden we rekening met een mogelijke veranderende opzet van de Voedselbank in de toekomst. Het faciliteren van huisvestiging van de Voedselbank wordt meegenomen in het IBK.

Maatwerkbudget  
In de afgelopen jaren is er onderzoek gedaan naar de invoering van een maatwerkbudget waarmee met een eenmalige vergoeding de persoonlijke situatie van een inwoner structureel kan verbeteren. Hierbij liepen we tegen diverse juridische problemen aan wanneer de gemeente dit zelf gaat uitvoeren. In 2023 wordt er een zelfstandige lokale stichting Leergeld en mogelijk ook een zelfstandige lokale Stichting Urgente Noden (SUN) opgericht. Deze stichtingen kunnen maatwerk leveren waar we dit als gemeente niet mogen. 

Energiearmoede  
Meer dan een half miljoen Nederlanders leeft in energiearmoede en de verwachting is dat dit aantal toeneemt. Het zijn vooral huurders die kampen met energiearmoede. Mensen die in energiearmoede leven hebben zo’n hoge energierekening dat hun inkomen te laag is om de rekening te betalen. Dit betreft mensen met een minimum inkomen maar ook mensen met een hoger inkomen maar met een energetisch slecht geïsoleerde woning. Op diverse manieren ondersteunen we inwoners om hun huis en gedrag energiezuiniger te maken en hun energierekening te kunnen blijven betalen. Deze maatregelen golden deels ook in 2022 en hebben hun doorloop in 2023: 
•    De gemeente betaalt, in opdracht van de overheid, een energietoeslag van € 1.300,- uit aan huishoudens met een laag inkomen. Deze energietoeslag kan nog aangevraagd worden tot 1 juli 2023. 
•    Bij het Trefpunt en Veenvesters zijn energiecoaches en -vrijwilligers. Hier wordt een Fixbrigade aan gekoppeld voor ondersteuning bij het uitvoeren van kleine energiebesparende aanpassingen in huis. 
•    Er rijdt periodiek een Energiecaravan door de wijken. 
•    De ‘Veense isolatieactie’. Woningeigenaren worden ontzorgd bij het isoleren van hun huis tegen een aantrekkelijke, collectieve actie en prijsmatig goede aanbieder. 
•    Samenwerking tussen de energievrijwilligers en de SchuldHulpMaatjes verstevigen. 
•    We onderzoeken de mogelijkheden om leenbijstand te verstrekken voor energiebesparende maatregelen. 
•    Daarnaast onderzoeken we aanvullende mogelijkheden om huishoudens te ondersteunen in het meer energiezuinig maken van hun huis en het bekostigen van de energielasten Hierbij leren we van successen binnen andere gemeenten.

Schulddienstverlening 
De Nederlandse Vereniging voor Volkskrediet (NVVK) verwacht - op basis van een onderzoek van het SEO economisch onderzoek – in 2022 een stijging van het aantal hulpvragen met maximaal 20%. Schulden tot € 5.000,- zijn hierbij buiten beschouwing gelaten en de effecten van de stijgende energietarieven en kosten van levensonderhoud zijn hierin ook nog niet meegenomen. Het beeld in Veenendaal sluit naar verwachting aan op de prognose van het SEO. Het beeld in Veenendaal is ook dat een verdere stijging van hulpvragen door de energietarieven en kosten levensonderhoud kan worden verwacht. Hiervoor is nog geen prognose bekend.

De minister heeft in een kamerbrief van 12 juli 2022 de aanpak van armoede en schulden aangekondigd. De aanpak heeft betrekking op preventie, vroeger signaleren, het bieden van een sneller perspectief op een schuldenvrije toekomst, het versterken van financiële zelfredzaamheid en schuldhulpverlening voor ondernemers. Deze plannen zijn nog niet verder uitgewerkt zodat de consequenties voor de gemeente nog niet bekend zijn.

Op 1 januari 2021 is het Budgetloket van start gegaan. Met de inrichting van het Budgetloket wordt de Wet gemeentelijke schuldhulpverlening weer uitgevoerd door de gemeente. De verwachte toename van het aantal inwoners dat ondersteuning nodig heeft bij financiële problematiek en schulden, zet het beschikbare budget onder druk. Voor de doorontwikkeling van schulddienstverlening is in 2023 € 65.000,- nodig. Met deze middelen beogen we de dienstverlening aan ondernemers en jongeren te verbeteren. In het vierde kwartaal van 2022 vindt een evaluatie plaats. 

Bijzondere bijstand/ Individuele Inkomenstoeslag
De ontwikkelingen van de bijzondere bijstand en Individuele Inkomenstoeslag zijn stabiel. De uitgaven aan bijzondere bijstand voor bewindvoering lijken tevens te stabiliseren. Wij trachten deze verder te laten dalen met het adviesrecht bewindvoering en meer inzet op promotie van alternatieven zoals budgetbeheer. We verbeteren de samenwerking door structureel overleg aan te gaan en verder onderzoeken wij de maatregelen die minister Schouten over dit onderwerp in de Kamerbrief heeft gezet.

Binnen de individuele en categoriale bijzondere bijstand verwachten we in 2023 extra kosten voor de bestrijding van energiearmoede. Zie hiervoor 'Energiearmoede'. Hiervoor is eenmalig een bedrag van € 1.000.000,- in de begroting 2023 gereserveerd. 

Thema II - Sociaal domein - Participatie en re-integratie

Ontwikkeling arbeidsmarkt 
De spanning tussen vraag en aanbod op de arbeidsmarkt in de regio Foodvalley blijft toenemen. Werkgevers hebben daardoor meer moeite om personeel te vinden, voor werkzoekenden zijn er juist meer kansen op werk. Er is in juli 2022 sprake van een ‘zeer krappe’ arbeidsmarkt. Vergeleken met een jaar geleden namen de vacatures in Foodvalley met maar liefst 80% toe. Tegelijk waren er 44% minder mensen die in de eerste zes maanden van hun WW-uitkering zaten.  

Ook binnen de bijstand is het aantal werkfitte kandidaten zeer beperkt. Met aanwezige instrumenten (jobcoach, loonkostensubsidie) proberen we vraag en aanbod op elkaar aan te laten sluiten. In juni 2022 is het bijstandsbestand met 1,5 % gedaald ten opzichte van begin 2022. Dit is in lijn met het landelijke beeld. Wij verwachten dat in 2023 de krapte op de arbeidsmarkt voortzet, waardoor het bijstandsbestand mogelijk een lichte daling heeft.   

Mondiale gebeurtenissen, de gevolgen van de oorlog in Oekraïne, maar ook in mindere mate het vervolg van de Coronacrisis, zorgen wel voor een grotere mate van onzekerheid over de economische ontwikkeling en die van de arbeidsmarkt. 

Toekomstbestendige en inclusieve arbeidsmarkt 
De minister voor van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW) heeft in juli 2022 plannen gepresenteerd om de arbeidsmarkt toekomstbestendig te maken.  Samen met werkenden, werkgevers en ondernemers werkt het kabinet langs 5 thema's aan een toekomstbestendige arbeidsmarkt.

De verschillende deelonderwerpen worden verder uitgewerkt waarbij de verwachting is dat de impact en uitvoering in 2023 concreet wordt. 

Breed offensief/ Individuele studietoeslag  
Het breed offensief is een pakket maatregelen om meer mensen met een arbeidsbeperking aan een baan te helpen en aan het werk te houden. Het wetsvoorstel Uitvoeren Breed Offensief is onlangs door de Tweede Kamer aangenomen. De verwachting is dat deze wet per 1 januari 2023 wordt ingevoerd.  Op termijn krijgt deze wet een vertaling in nieuwe of aangepaste verordeningen en beleidsregels. 

Een aantal voorstellen uit het Breed offensief, waaronder aanpassing van de individuele studietoeslag, is al eerder kracht van wet geworden.

Beschut werk 
Het kabinet gaat meer inzetten op beschut werk, om mensen die lang in de uitkering zitten perspectief te bieden op werk. Het is de vraag om hoeveel extra plekken het gaat. Daarnaast speelt een discussie over de hoogte van de begeleidingsvergoeding voor beschut werk.  Het rijk hanteert nu een standaard vergoeding van € 8.100,- per plek. VNG en Cedris stellen dat deze rijksvergoeding onvoldoende is om deze activiteit kostendekkend uit te kunnen voeren. Zij pleiten voor een ophoging van de vergoeding met minimaal € 3.000,- per plek.

Onlangs heeft het ministerie van SZW Bureau Significant de opdracht gegeven om onderzoek te laten doen naar de begeleidingsvergoeding. Dit kan resulteren in ophogen van de begeleidingsvergoeding en een andere verdeelsystematiek. Dit zal niet voor 2024 ingaan. Tot die tijd worden de plekken door de gemeente Veenendaal voor het standaardbedrag ingekocht bij IW4 en andere sociale werkbedrijven.  Nu gaat het om ongeveer 20 plekken bij IW4 en 10 bij de overige bedrijven. De huidige vergoeding kan druk geven op het bedrijfsresultaat van deze bedrijven, zeker als het aantal beschutwerkers relatief hoog is en de verdienmogelijkheden beperkt.

Inburgering
Het inburgeringsstelsel is veranderd. Gemeenten hebben nu een belangrijke rol bij de begeleiding van nieuwkomers die inburgeringsplichtig zijn. Veenendaal streeft ernaar om inburgeraars zo snel mogelijk op een zo hoogwaardig mogelijk niveau te laten inburgeren. Dit houdt in dat:
 
a.    alle inburgeraars naar vermogen meedoen, via diverse activiteiten maar het liefst via betaald werk;
b.    alle inburgeraars leren de Nederlandse taal zo goed mogelijk, het liefst op ten minste B1 niveau;
c.    alle inburgeraars worden zo snel mogelijk financieel en maatschappelijk zelfredzaam.

De huisvesting van asielmigranten is sterk in ontwikkeling en daarmee is ook de instroom in de inburgering erg onzeker, noodopvang buiten beschouwing latend. Inburgering is op dit moment niet van toepassing op ontheemde Oekraïners, maar er kan niet worden uitgesloten dat dit in de toekomst veranderd. De Wet inburgering 2021, die per 1 januari 2022 is ingevoerd, is nog sterk in ontwikkeling.  
De resultaten en de financiële ontwikkelingen worden in kaart gebracht en gemonitord evenals de effecten van verhoogde en versnelde taakstelling. De effecten hiervan op de formatie wordt geëvalueerd.  

We monitoren of het gewenste taalniveau – B1 niveau – wordt gehaald en voeren eventuele gewenste aanvullende maatregelen in, zoals de inzet van informele taal/leertrajecten. In 2022 zijn we gestart met verbetering van de ketensamenwerking. In 2023 verdiepen we deze samenwerking door gezamenlijk knelpunten in de samenwerking aan te pakken. Vanaf 2023 wordt inburgering doorontwikkeld en zetten wij – naast het wettelijke inburgeringstraject – in op maatschappelijke participatie. Zo zetten we in op een informeel taaltraject om participatie te bevorderen en koppelen we zoveel mogelijk inburgeraars aan een maatje. Hiervoor hebben we € 50.000,- nodig.  Hierbij hebben wij speciaal aandacht voor kwetsbare doelgroepen.   

Thema III - Sociaal domein - Wmo

Maatwerkvoorzieningen 
De aanvragen en meldingen voor Wmo maatwerkvoorzieningen nemen toe. Meerdere ontwikkelingen liggen hieraan ten grondslag, zoals de invoering van het abonnementstarief, langer thuis wonen, vergrijzing en toenemende psychische kwetsbaarheid, ook op jongere leeftijd. Om binnen de gestelde financiële kaders te blijven is het noodzakelijk om ook in 2023 te zoeken naar mogelijkheden om de uitgaven te  beheersen en de kwaliteit op orde te houden. Inzet op het versterken van de zelfredzaamheid van inwoners en de sociale basis blijft nodig. Vragen van inwoners die GGZ gerelateerd zijn nemen steeds verder toe. Onder andere de wachtlijsten in de GGZ spelen hier een rol in. We zien deze groep terug in de maatwerkvoorzieningen die vanuit de Wmo worden verstrekt. In 2023 willen we in de sociale basis meer inzetten ook voor deze groep. Om hier invulling aan te kunnen geven is in eerste instantie eenmalig incidenteel extra budget van € 100.000,- opgenomen in de begroting. Ook de sturing op casusniveau door het uitvoeringsteam van de Wmo en de sturing op de contractafspraken met de zorgaanbieders bieden mogelijkheden om de toenemende uitgaven te remmen.

In 2023 worden de bouwkundige woningaanpassingen aanbesteed. Het doel is efficiëntie en effectiviteit te realiseren. 

Beschermd Wonen en Maatschappelijke Opvang 
Veenendaal werkt vanaf 1 januari 2022 voor Beschermd Wonen en Maatschappelijke Opvang samen in het centrumgemeentegebied Ede. Veenendaal voert zelfstandig inkoop en toegang uit voor Beschermd Wonen. In regionaal verband worden voorbereidingen getroffen voor de door-decentralisatie per 2024, waarbij de wettelijke kaders (nog in ontwikkeling) leidend zijn. Voor Maatschappelijke Opvang maken we gebruik van de regionale opvangvoorzieningen bij complexe casuïstiek. 

Collectief vraagafhankelijk vervoer 
In opdracht van de bestuurders van de acht gemeenten wordt er regionaal gewerkt aan opties om grip te houden op de kosten van de Valleihopper. Dit wegens de stijging van deze kosten na de afbouw van de provinciale subsidie. De provincie Utrecht werkt op dit moment aan een plan voor een andere vorm van het OV-Vangnet. Met de opheffing van het OV-Vangnet na 2024 is de verwachting dat ook de provincie Utrecht, in lijn met de andere provincies, een minder toegankelijk alternatief voor het openbaar vervoer gaat inzetten en dat dit effect zal hebben op de instroom van nieuwe groepen in het doelgroepenvervoer (zoals het collectief vraagafhankelijk vervoer). De ontwikkelingen en uitkomsten worden met de raad gedeeld via de P&C-cyclus en waar nodig via een raadsinformatiebrief. 

Gezondheidsbeleid 
In 2023 ontwikkelen we een nieuw gezondheidsbeleid (lokale nota volksgezondheid) gebaseerd op de resultaten van de evaluatie die eind 2022 plaats heeft gevonden.  
Tot en met 2022 ontvingen we een stimulering voor Gezond in de Stad (GIDS), middels deze stimulering hebben we een lokale aanpak ontwikkeld, gericht op het tegengaan van gezondheidsverschillen. Vanaf 2023 ontvangen wij hier geen externe middelen meer voor. Echter blijven gezondheidsverschillen landelijk en ook lokaal een hardnekkig probleem waarvoor een structurele aanpak nodig is. Om deze reden borgen we in 2023 de aanpak van gezondheidsverschillen in het nieuw te ontwikkelen gezondheidsbeleid. Om de projecten te kunnen continueren en/of nieuwe interventies in te kunnen zetten is structureel € 44.000,- nodig in de gemeentelijke begroting. 

Kansrijke Start 
De GGDrU werkt samen met de gemeenten uit de regio toe naar het beschikbaar maken van de erkende interventie ‘Nu niet zwanger’ in 2023 als regionale basisvoorziening in de regio Utrecht. Deze interventie biedt de vroegste vorm van preventie door met mannen en vrouwen in een kwetsbare positie het gesprek aan te gaan over (het voorkomen van ongewenst en ongeplande) zwangerschap, kinderwens en anticonceptie. De geschatte kosten voor Veenendaal bedragen € 26.500,-. 
Tot en met 2022 ontving de gemeente Veenendaal een stimulering van € 17.000,- per jaar voor Kansrijke Start en het vormen van een coalitie. Inmiddels hebben we een stevige coalitie Kansrijke Start in Veenendaal. In 2023 wil de coalitie graag verder samenwerken om de behaalde resultaten te kunnen borgen en te kunnen werken aan nieuwe ambities. 
Beide ontwikkelingen rondom Kansrijke Start van totaal € 43.500,- zijn verwerkt in de begroting 2023. 

Thema IV - Sociaal domein - Jeugd

Hervormingsagenda 
Hervorming is nodig om het huidige jeugdstelsel houdbaar en beter te organiseren. Het is te kwetsbaar, er is onbalans tussen de financiële beheersbaarheid, de kwaliteit en de beschikbaarheid van de jeugdhulp. Vijf partijen werken aan de hervorming in de zogenaamde Hervormingsagenda, namelijk: Rijk, VNG/gemeenten, jeugdhulpaanbieders, cliëntenorganisaties en jeugdprofessionals. Over de volgende thema’s dienen onder andere keuzes gemaakt te worden: 

• Toegankelijkheid, reikwijdte van de jeugdhulp; 
• Regionalisering; we verwachten een vorm van een GR per 1-1-2024. Hiertoe is tevens een wetsvoorstel in de maak. Het is nog onduidelijk hoe dit zich zal verhouden tot de Hervormingsagenda. De extra kosten voor juridische advisering en projectleiding passen niet binnen het bestaande budgettair kader van het Knooppunt. Zodra er duidelijkheid bestaat over de inrichting vertalen we de voorbereiding hierop naar lokaal en regionaal niveau;
• De rol en verantwoordelijkheden van gemeenten (bijvoorbeeld behouden de gemeenten hun beleidsvrijheid voor de organisatie van de toegang tot jeugdhulp);
• De financiële houdbaarheid. Met de middelen die door het Rijk zijn toegekend voor Jeugd over de jaren 2022-2028, zijn er ook maatregelen in voorbereiding  die een kostenbesparend effect zouden moeten hebben. Het financiële effect hiervan is  opgenomen in de Programmabegroting vanaf 2022. In de Hervormingsagenda zouden deze maatregelen uitgewerkt moeten zijn. Op dit moment is nog niet bekend of de maatregelen de door het Rijk verwachte besparing ook gaan halen. Dit geldt ten zeerste voor het begrotingsjaar 2023. Dit beschouwen we als een sterk negatief financieel risico. Zie hiervoor de financiële paragraaf. Het is daarbij ook onduidelijk wat er financieel van toepassing is als een bepaalde maatregel uit de Hervormingsagenda al lokaal is doorgevoerd. In Veenendaal zijn al veel maatregelen doorgevoerd. Zie hiervoor het onderdeel Ontwikkelingen en risico's Jeugd.

De (concept)hervormingsagenda is naar verwachting gereed in het najaar van 2022 en is leidend voor de periode tot 2028. Bij het opstellen van de begroting is nog niet bekend wat de impact hiervan is op gemeente Veenendaal. We nemen de uitvoering van de Hervormingsagenda op als nieuwe doelstelling voor 2023.   

Frictiekosten aanbieders 
In de afgelopen zes jaar is lokaal en regionaal hard gewerkt aan de transformatie van het stelsel voor jeugdhulp. Steeds minder kinderen worden uithuisgeplaatst en ook het aantal jeugdbeschermingsmaatregelen nemen gestaag af. Het is aan aanbieders om tijdig te anticiperen op dit veranderende stelsel. Echter, we zien bij een aantal zorgvormen dat de transformatie succesvoller is dan vooraf ingeschat. Met name het aantal kinderen dat nu nog gebruik moet maken van gesloten jeugdzorg (jeugdzorg Plus) en zogenaamde 3-milieuvoorzieningen daalt zo sterk dat deze aanbieders in de financiële problemen dreigen te raken. 

Het risico bestaat dat het tempo van afbouw en ombouw nu zo hard gaat dat aanbieders failliet gaan en dat daardoor kinderen die dit aanbod nu nog wel nodig hebben daardoor tussen wal en schip belanden. Om dit te voorkomen is tijdelijke financiële steun nodig. We willen deze frictiekosten namelijk  niet in de tarieven opnemen. Het Rijk financiert deze transitie reeds middels een specifieke uitkering (SPUK regeling). Deze middelen worden nu echter volledig ingezet voor de ombouw en kunnen dus niet worden benut voor huidige of toekomstige liquiditeitsproblemen bij aanbieders. Dit is een financieel risico, waarbij nog niet duidelijk is wat de impact ervan is. 

Doorontwikkeling jeugdbescherming en veiligheidsketen 
Binnen jeugd is het veiligheidsdomein sterk in beweging. Landelijk onderzoek heeft uitgewezen dat de jeugdbeschermingsketen niet goed functioneert en de kwetsbaarste kinderen niet tijdig de juiste zorg krijgen. Dit herkennen we ook regionaal en lokaal. We merken bovendien dat men het steeds onaantrekkelijker vindt om in de zorg en in de jeugdbescherming specifiek te gaan werken. Er is noodzaak tot verandering. Mede daarom werken we sinds april 2022 in Veenendaal mee aan de Verbeteragenda Jeugdbescherming (onderdeel van de Gelderse Verbeteragenda Jeugdbescherming). Een van de voornaamste doelen van de Verbeteragenda is om de administratieve last terug te dringen. Ook wordt er aan de voorkant  meer afgestemd tussen de gecertificeerde instellingen en het CJG over de vraag welke jeugdhulp ingezet moet worden. 

Daarnaast is in het landelijk visiedocument toekomstscenario kind- en gezinsbescherming beschreven hoe het veiligheidsstelsel eenvoudiger, gezinsgerichter, transparanter en lerend kan werken. Deze stelselwijziging is nodig om de samenwerking met gezinnen, de volwassenzorg en de GGZ te versterken. Veiligheidsorganisaties moeten meer integraal gaan werken en (grotendeels) samengaan. Er is een looptijd van 5-10 jaar uitgetrokken voor deze ontwikkeling waarbij er nu een uitbreiding is gekomen van pilots naar proeftuinen. Veenendaal is nu onderdeel geworden van een proeftuin in de jeugdhulpregio en we oriënteren ons momenteel met de veiligheidspartners aan welke randvoorwaarden deze proeftuin moet gaan voldoen. Vanaf het najaar 2022 starten we samen met de nieuwe werkwijze in Renswoude, Rhenen en Veenendaal, samen met de Utrechtse veiligheidspartners zoals Veilig Thuis Utrecht en de Raad voor de Kinderbescherming. Het CJG zal in deze werkwijze een nog sterkere positie innemen richting de inwoner als het gaat om het voorkomen en verhelpen van onveilige situaties. Samen met het gezin wordt integrale ondersteuning op meerdere probleemgebieden gezocht en geboden, waarmee escalaties kunnen worden voorkomen. In 2022 wordt deze proeftuin nog gefinancierd met Rijksmiddelen, maar de verwachting is dat deze beweging vanaf 2023 deels met eigen middelen gefinancierd moet gaan worden. Voor  2023 is hiervoor een budget van € 57.500,-  in de begroting opgenomen  zodat de continuering niet in gevaar komt

Bovenregionale samenwerking
De kosten voor de bovenregionale samenwerking in regio Utrecht zijn tot op heden gedekt uit het budget voor Zorg in Natura Jeugd. Dit zijn echter structurele uitvoeringskosten die niet passend zijn om uit het jeugdhulpbudget te dekken. Daarom is een bedrag van  € 14.000,- in de begroting 2023 opgenomen om deze kosten te dekken.

Frictiekosten jeugdbescherming 
We zien in de afgelopen twee jaar steeds minder ondertoezichtsstellingen (OTS’en).  In de Verbeteragenda zijn deze bewegingen dan ook meegenomen en er is een aangepast tarief om gecertificeerde instellingen (GI's) de ruimte te geven mee te gaan in de beweging naar een lokale aanpak in veiligheidssituaties. In het tarief is de huidige arbeidsmarktproblematiek niet meegenomen. Omdat de maatregelen en ondertoezichtstellingen harder dalen dan verwacht zijn de toenemende kosten een probleem, en kunnen er in 2023 in de afbouw van de gecertificeerde instellingen frictiekosten ontstaan. Momenteel is nog niet duidelijk wat de precieze kosten hiervan gaan zijn.    

Regionale doorontwikkeling van inkoopbeleid 
Binnen de regio werken we binnen de regionale visie “Ons verhaal”. Vanaf 2022 werken we in de Jeugdhulp Regio Foodvalley binnen diverse programma's doorlopend aan projecten die inkoop- en contractmanagement versterken en verder wordt gewerkt aan een toekomstbestendig en betaalbaar zorglandschap. Op beleidsvlak zijn dit de programma's Ambulant, Veiligheid, Verblijf en Onderwijs&Jeugd. Binnen deze programma's zijn projectgroepen geformeerd die zich richten op de doorontwikkeling van de regionale inkoop. Zo wordt binnen programma Verblijf doorgewerkt aan de openstelling van perceel verblijf en de transformatie van het verblijfslandschap. Binnen programma Ambulant wordt gewerkt aan afbakening binnen de ambulante jeugdhulp, en verbeteren van productdefinities. Binnen Veiligheid zal de hierboven beschreven uitwerking van de nieuwe werkwijze in de veiligheidsketen centraal staan. Uiteindelijk kunnen de projecten uitmonden in aanpassingen van deelovereenkomsten, dit is een doorlopend proces. 

In het najaar 2022 worden de projectrichtingen bepaald voor 2023. In de bestuursrapportages wordt hierover gerapporteerd. 

Ontwikkel- en implementatiebudget Jeugd
Gezien de ontwikkelingen op Jeugd voorzien we de nodige kosten als het gaat om doorontwikkeling en implementatie bij onze uitvoeringspartners. Het transformatiebudget dat vanuit de regio beschikbaar was, is gestopt, maar de transformatie is nog niet afgerond. Zie ontwikkelingen rond de jeugdbeschermingsketen, onderwijs, maar ook de versterking van de sociale basis en de behoefte aan flexibele inzet vanuit het CJG, vanuit zowel gemeente als partners. Deze ruimte is nodig om de juiste vertaalslag van potentiële ideeën naar bijvoorbeeld projecten te kunnen verkennen en tevens voor het inbedden van ontwikkelingen naar de lokale situatie.
De genoemde beweging op veiligheid gaat mogelijk gepaard met frictiekosten. Daarnaast verwachten we vanuit de Hervormingsagenda aanpassingen die impact kunnen hebben op onder meer het CJG. Bij transformatie gaan de kosten voor de baten uit. Om recht te doen aan deze ontwikkelingen en als gemeente hierop te anticiperen, willen we hiertoe tijdig budgettaire ruimte creëren. Zo zorgen we voor rust. Om die reden stellen we voor om een bedrag van € 150.000  als ontwikkel- en implementatiebudget jeugd in de begroting 2023 op te nemen. 

Thema V - Onderwijs en ontwikkeling

Nationaal Programma Onderwijs
Als gevolg van de coronacrisis hebben kinderen onderwijs op afstand gevolgd en achterstanden opgelopen. De scholen zetten met de extra middelen die zij ontvangen via het Nationaal Programma Onderwijs plan hierop in. Als gemeente ontvangen we vanaf 2022 in het kader van dit Nationaal Programma Onderwijs eveneens middelen. In april 2022 is het plan van aanpak vastgesteld en is gestart met de implementatie. Uitgangspunt hierbij is in te zetten op bestaande activiteiten en interventies omdat dit incidentele middelen zijn. In 2023 zetten we de implementatie voort in samenwerking met o.a. scholen, kinderopvang, (jeugdgezondheids(zorg), bibliotheek, welzijn e.d.

Verbinding Onderwijs en jeugdhulp
Kinderen en jongeren hebben roerige jaren achter de rug als gevolg van de coronapandemie, met onderwijs op afstand en beperkt beschikbare stageplaatsen. Er wordt hard gewerkt om eventuele achterstanden in te halen, zodat de leerlingen voldoende voorbereid zijn om hun plek in de samenleving in te nemen. 

Onderwijs is een domein waar een groot deel van de ontwikkeling van kinderen plaatsvindt. Professionals in het onderwijs, voorliggende veld, jeugdhulp, CJG krijgen bij die ontwikkeling steeds meer met elkaar te maken. Als jongeren hulp nodig hebben of vastlopen in het leven is een goede samenwerking van groot belang. Zeker om de ingezette beschikte jeugdhulp zo efficiënt mogelijk te laten verlopen. 

In 2023 versterken we de samenwerking tussen (passend)onderwijs en jeugdhulp. Hiertoe nemen we een budget op van € 65.000,- voor de jaren 2023, 2024 en 2025, als opvolging van het transformatiemiddelen. Dit biedt de financiële ruimte om de verbinding onderwijs-jeugd te versterken, concreet in het (door)ontwikkelen van lokale pilots onderwijs-jeugd en de ambitie vanuit de regionale focusagenda verder vorm te geven.

Integrale Kindcentra
Scholen zijn verantwoordelijk voor de onderwijsinhoud. Wij maken afspraken met schoolbesturen over vorming van Integrale Kindcentra (conform het IKC beleidsplan). 
In het herijkte Integraal Huisvestingsplan Onderwijs 2020 is vanuit de inhoud IKC vorming opgenomen. Naast de inhoudelijke ambities liggen er ook in 2023 belangrijke huisvestingsopgaven. Het Integraal Huisvestingsplan en de Verordening Huisvesting Onderwijs zijn de kaders waarbinnen de vraagstukken zo goed mogelijk worden opgelost. Voor de zomer 2022 heeft de raad besloten in Veenendaal Oost een 2e onderwijslocatie te realiseren in de vorm van een IKC. Deze keuze vraagt een extra inspanning in 2023.

Onderwijskansenbeleid
We willen ook in 2023 kinderen die opgroeien in een ongunstige economische, sociale of culturele omgeving ondersteuning bieden waardoor hun onderwijskansen worden vergroot. In Veenendaal bevorderen we gelijke onderwijskansen voor kinderen met een gelijk onderwijspotentieel. In deze visie staat het kind en zijn ontwikkeling centraal en is de ambitie dat alle doelgroepkinderen bereikt worden en kansen krijgen om zich ook te kunnen ontwikkelen. 
We zorgen in 2023 voor een kwantitatief voldoende en kwalitatief goed aanbod van peuteropvang met en zonder voorschoolse educatie. Aanbieders van peuteropvang krijgen op basis van een subsidieregeling middelen om de kindplaatsen te realiseren. 
We voeren ook in 2023 overleg met de aanbieders. Gezamenlijk is een kwaliteitskaart ontwikkeld. Deze kaart actualiseren we in 2023 wanneer daar aanleiding toe is. Onderwerpen in dit kader zijn bijvoorbeeld professionaliseringsactiviteiten, signalering en toeleiding en ouderbetrokkenheid. We hebben in Veenendaal een aantal zogenaamde vve-scholen. Op deze scholen bieden vve-specialisten extra ondersteuning en ze versterken de doorlopende ontwikkellijn met de voorscholen. Deze specialisten hebben tevens een trekkersrol en stimuleren kennisdeling tussen de vve-scholen.

Leerlingenvervoer
In 2023 wordt de raad de Verordening bekostiging leerlingenvervoer Veenendaal ter vaststelling voorgelegd. Met de Samenwerkingsverbanden passend onderwijs wordt de concept verordening besproken. De verordening is van toepassing vanaf het schooljaar 2023/2024.

Thema VI - Sport

We stellen in 2023 een nieuw beleidskader Sport en Bewegen op, waarbij we het beleidskader 2020-2023 als uitgangspunt gebruiken. Binnen het nieuwe beleidskader worden de nieuwe ontwikkelingen, op gebied van JOGG, de integraliteit vanuit het Gezondheidsbeleid en het Preventieakkoord, verbreding Buurtsportcoachregeling en continuering Sportakkoord opgenomen en krijgen een structureel karakter. We zijn hiervoor voor een deel afhankelijk van de middelen die beschikbaar komen vanuit het Rijk voor de nieuwe brede SPUK regeling. In 2023 onderzoeken we of de huidige subsidieregeling voor renovatie van kleedkamers aangepast moet worden,  zodat deze aansluit bij het huidige gebruik van de kleedkamers door de sportverenigingen. 

Bij de verdieping van het sport- en preventieakkoord zetten we specifiek in op het bevorderen van het netwerk van sportverenigingen en daarmee op de uitwisseling van kennis en ervaring. 
Door een gewenste uitbreiding in het aantal combinatiefuncties (buurtsportcoaches) stijgt de Rijksbijdrage met € 125.000,-. De cofinancieringsuitdaging stijgt met € 75.000,-, waarvan we de reeds beschikbare financiering van JOGG hierop in mindering kunnen brengen. Er is voor de uitbreiding daarom € 50.000,- in de begroting 2023 opgenomen.. Met de uitbreiding van het aantal fte van 10 naar 12,5 fte kunnen we zorgen voor meer inzet op de doelgroepen waar sport en bewegen achterblijft, zoals de jongeren vanaf 12 jaar en de grote(re) groep senioren. Daarnaast kunnen we meer 'buurtgericht' werken en kunnen we in buurten waar minder wordt bewogen specifieke interventies inzetten en uitvoeren. Bij deze verdieping zetten we specifiek in op het bevorderen van het netwerk van sportverenigingen en daarmee op de uitwisseling van kennis en ervaring. 

We borgen de activiteiten en inzet vanuit het Sportakkoord (2020-2022) waar mogelijk. We besteden  in 2023  het restant van de middelen van de activiteiten die door de coronamaatregelen nog niet uitgevoerd zijn. Er volgt een verdieping van het Sportakkoord voor de komende periode, waarbij we investeren op het inzetten op (netwerk)sportverenigingen en daarmee de uitwisseling van onderlinge kennis en ervaring bevorderen.
In 2023 stellen we het Integraal Huisvestingsplan Sport op. Hierin creëren we kaders voor de ontwikkeling van binnensport in relatie tot de ontwikkelingen van de IKC’s. Ook wordt hierbij een meerjareninvesteringsplan opgenomen. Denk daarbij het toekomstbestendig inrichten van de sporthal/ -zaal voor het bewegingsonderwijs en de sport.
In 2023 onderzoeken we of de huidige subsidieregeling voor renovatie van kleedkamers herijkt moet worden.

Athletic Skills Model (ASM)
Voetbalvereniging GVVV is binnen de jeugdopleiding bezig met het Athletic Skills Model (ASM). Deze methode zorgt voor een bredere aanpak en vaardigheid van jonge voetballers. Door niet sportspecifiek te trainen maar juist onderdelen vanuit andere sporten te integreren in de voetbaltraining krijg je vaardiger en beter ontwikkelde sporters. GVVV heeft het plan om in samenwerking met de gemeente, scholen en andere sportaanbieders een ASM court te realiseren op sportpark Panhuis. 
De gemeente en Sportservice hebben als voorwaarde gesteld mogelijk alleen bij te dragen als het een openbaar sportcourt betreft. Hierbij wordt ook de koppeling met het huidige BOSS beleid (Bewegen, Ontmoeten, Spelen, Sporten) gemaakt.
In 2023 worden de mogelijkheden voor de realisatie en eigenaarschap van het court onderzocht.

Thema VII - Cultuur

Eind 2021 heeft de raad de cultuurvisie 2022-2030  "Glans aan de Grift" vastgesteld inclusief de bijbehorende cultuurnota 2022-2025. In deze nota staan per jaar de doelstellingen beschreven. 

In 2023 laten we een cultureel bevolkingsonderzoek uitvoeren. Met dit onderzoek krijgen we inzicht in het huidige cultuurgedrag (cultuurbezoek en participatie, ideeën rondom kunst en cultuur en (latente) behoeften op dit gebied) om hierop beleid verder te kunnen ontwikkelen en later te kunnen toetsen. Daarnaast zullen we aan de slag gaan met de resultaten van een onderzoek naar accommodatie-knelpunten dat eind 2022 zal worden uitgevoerd.  

In de raadsvergadering van 25 november 2021 heeft de raad besloten ontwikkelingsrichting D (het toekomstbestendig maken van de theaterfunctie binnen een schaalvergroting van Lampegiet en door het toevoegen van één of meer complementaire en/of ondersteunende functies aan Lampegiet ) met de daarbij horende huisvestingsvariant III (sloop van het huidige gebouw en nieuwbouw met een kleine zaal en complementaire functies’) als voorkeursscenario te benoemen voor de toekomst van Theater Lampegiet en heeft de raad het college de opdracht gegeven dit scenario verder uit te werken tot een concreet voorstel. Medio 2023 wordt aan de raad een masterplan van theater plus omgeving voorgelegd als uitwerking van dit scenario. 

Om de doelstellingen uit de cultuurnota op het thema cultuur te kunnen realiseren is, zoals reeds aangekondigd in het raadsvoorstel, 0,3 fte (€ 26.000,-) aan extra inzet nodig. Daarnaast is er 0,4 fte (€ 35.000,-) nodig om een subsidieloket in te kunnen richten, waardoor het subsidieproces beter gecoördineerd wordt. In totaal is hiervoor in de begroting 2023 een bedrag van € 61.000,- opgenomen.

Thema VIII - Welzijn

Versterken sociale basis
Stichting Veens Welzijn werkt in 2023 verder aan de opdracht voor het welzijnswerk. Dit doen zij vanuit 4 pijlers: sociale leefbaarheid, vrijwilligers, opvoeden en opgroeien en langer thuis. Het versterken van de sociale basis en het verbinden van (vrijwilligers)organisaties loopt als een rode draad door de opdracht. De Pilot Welzijn op recept willen we blijven uitvoeren in samenwerking met partners vanuit de 1e lijns gezondheidszorg. Om dit te kunnen continueren is structureel extra budget van € 60.0000,- nodig vanaf 2023.

Thema's die in 2023 aandacht krijgen om de sociale basis te versterken zijn:

• Ondersteuning van vrijwilligers. Deze ondersteuning vinden we hierin erg belangrijk en zetten we extra op in. Voor 2022 heeft de raad incidenteel € 100.000,- beschikbaar gesteld voor vrijwilligers. In deze begroting is dit bedrag structureel opgenomen. Om inwoners (ook vrijwilligers en mantelzorgers) laagdrempelig, in de wijk en zo vroeg mogelijk te ondersteunen werken we samen met vele partners. Een belangrijke partner hierbij is Veens Welzijn. Zij voeren voor ons de opdracht Welzijn uit. Ook is de Lokale Inclusie Agenda opgesteld, die in 2022 geactualiseerd is, waarin acties staan om iedereen mee te kunnen laten doen;
• Opzetten regionaal logeerhuis; dit met als doel de druk op de mantelzorgers te verlagen;
• Versterken organisatie Veens Welzijn waardoor zij een stevige netwerkpartner zijn binnen de sociale basis en hierin ook sportorganisaties en ondernemers betrekken. Om de sociale basis en daarmee ook Stichting Veens Welzijn structureel te versterken is extra budget  van € 160.000,- opgenomen. Het beschikbare budget is nu taakstellend en wordt volledig ingezet om de basistaken te kunnen uitvoeren. Zonder dit extra budget is  bijstelling van de basistaken nodig en is er geen ruimte voor innovatie en ontwikkeling.  

Preventief jongerenwerk
De inzet van jongerenwerk in Veenendaal willen we graag versterken. Zowel vanuit de welzijnspartners, scholen en veiligheidspartners wordt preventieve inzet vanuit jongerenwerk gemist. De afgelopen jaren is incidenteel extra ingezet op jongerenwerk in het Franse Gat. Dit helpt om jongeren beter in beeld te hebben en excessen te voorkomen/verminderen. Om hier een impuls aan te geven en ook inzet te kunnen plegen op kinderwerk (kinderen in de basisschoolleeftijd) is een budget € 246.000,- in de begroting 2023 en in de meerjarenraming voor 2024 en 2025  opgenomen.  We monitoren de inzet en de effecten daarvan. Na 2,5 jaar kan besloten worden of structurele inzet noodzakelijk blijft.  

Dierenwelzijn
Als gemeente willen we inzichtelijker krijgen welke taken de gemeente op dit moment uitvoert op het gebied van dierenwelzijn en waar nodig taken (verdere) invulling kunnen geven. Om dit goed vorm te geven, is voor dit moment structureel € 25.000 opgenomen.