Samenvatting

Omschrijving (toelichting)

In de Jaarstukken 2024 legt het college verantwoording af aan de raad over de uitvoering van het beleid en de financiële gevolgen daarvan. In deze samenvatting worden de belangrijkste resultaten, afwijkingen, gevolgen en voorgestelde besluiten – op hoofdlijnen – toegelicht. 

Omschrijving (toelichting)

In 2024 heeft de gemeente Veenendaal betekenisvolle stappen gezet in het realiseren van de ambities uit het raadsakkoord ‘Samen werken in vertrouwen’. De thema’s uit dit akkoord, die onderling sterk samenhangen, vormden het vertrekpunt voor ons beleid. Met een brede inzet op woningbouw, mobiliteit, duurzaamheid, zorg, veiligheid, digitalisering, openbare ruimte, onderwijs, economie en  cultuur heeft Veenendaal zich opnieuw veerkrachtig en toekomstgericht gepositioneerd.  Tegelijkertijd waren er financiële en maatschappelijke uitdagingen, zoals de stijgende druk op de jeugdzorg, krapte op de arbeidsmarkt en de effecten van inflatie en schaarste in de bouw- en energiemarkt. Daarnaast viel de algemene uitkering van het Rijk iets hoger uit dan verwacht. Deze factoren hebben er mede toe geleid dat we ondanks de krappe financiële ruimte toch uitkomen op een positief jaarrekeningresultaat. Een deel van dit jaarrekeningresultaat wordt veroorzaakt doordat er om verschillende redenen projecten niet, of niet geheel in 2024 uitgevoerd konden worden. Deze gelden worden voorgesteld door te schuiven naar 2025. Dit is in lijn met de bij de begrotingsbehandeling 2025-2028 opgenomen stelpost ‘onderuitputting’. Het blijft zoeken naar een balans tussen het waarmaken van onze ambities en het omgaan met deze uitdagingen en onzekerheden.

Cultuur en evenementen kregen een nieuwe impuls met de goedkeuring van de gemeenteraad voor de realisatie van een nieuw theater. Na een intensief traject van een aantal jaar is dit majeure besluit genomen. Dit theater, met een grote en een kleine zaal en ruimte voor een poppodium en het Filmhuis, wordt een culturele hotspot in de regio. Tegelijkertijd is het evenementenbeleid vernieuwd na intensieve participatie, en zijn er stappen gezet om culturele activiteiten toegankelijker en laagdrempeliger te maken voor een breder publiek. Daarnaast is er gestart met het onderzoek naar één cultuurbedrijf.

Op het gebied van wonen zijn er belangrijke stappen gemaakt, de werkzaamheden voor het onder de grond brengen van de hoogspanningskabels zijn van start gegaan en Regio Foodvalley is in het voorontwerp van de nieuwe Nota Ruimte door het Rijk benoemd als kansrijke regio, vanwege de strategische ligging in het land. Dit biedt kansen voor verdere ontwikkeling van onze stad als volwaardige woon-werkregio voor verschillende doelgroepen zoals starters op de woningmarkt, jongeren, senioren en inwoners in een kwetsbare positie. 

Ook op het gebied van mobiliteit is vooruitgang geboekt. Hoewel het Omgeving Programma Integrale Mobiliteit (OPIM) is aangehouden, zijn wel concrete verbeteringen gerealiseerd. Zo is de fietsinfrastructuur verbeterd door het aanleggen van fietsstraten op de Boslaan en Ambachtsstraat. Daarnaast hebben kleine verbeteringen zoals het aanleggen van drempels en plateaus en het aanpassen van uitritconstructies geleid tot meer verkeersveiligheid. De bereikbaarheid van Veenendaal is verbeterd, hiervoor is het noordelijk deel van de provinciale Rondweg-Oost (N233) verbreed en er is een aansluiting op Groenpoort gerealiseerd.

Duurzaamheid en energie stonden hoog op de agenda. Met het opstellen van het manifest Maatschappelijk Verantwoord Opdrachtgeven en Inkopen (MVOI) is een stevige impuls gegeven aan onze ambities rond circulariteit, CO2-reductie, klimaatadaptatie, biodiversiteit en de bescherming van het milieu. De voorbereidingen zijn gestart om circulair afschrijven mogelijk te maken en doen we mee met de herinrichting van Noorderkroon aan de pilot ‘Circulaire Weg’. Om energieneutraal en duurzaam ondernemen te bevorderen zijn via het Innovatiefonds bijdragen verstrekt aan Bedrijvenkring Ondernemend Veenendaal (BOV). In samenwerking met de BOV en de Omgevingsdienst Utrecht (ODRU) is gezorgd dat ruim 90% van de kantoren in Veenendaal nu voldoet aan energielabel C. 

Ook in 2024 hebben periodieke inspecties bijgedragen aan het veilig houden van de openbare ruimte en is overlast zoveel mogelijk voorkomen. Daarnaast zijn lokale klimaatplannen in ontwikkeling zoals het Programmaplan Groen en Klimaat en hebben we een lokaal hitteplan opgesteld.
De buurtaanpak kreeg in 2024 een impuls in vijf wijken, met specifieke aandacht voor gezondheid, participatie en leefbaarheid. Met het project Gezonde Buurten is actief ingezet op het stimuleren van gezond gedrag en bewonersparticipatie in deze wijken. Hierin wordt samengewerkt met Jantje Beton, IVN Natuureducatie en JOGG (Gezonde Jeugd, gezonde Toekomst).

Via de ICT Campus neemt Gemeente Veenendaal deel aan de Regio Deal Foodvalley. Samen met de partners is er gewerkt aan de bouw van een dataplatform waardoor we datagedreven kunnen werken. Dit platform wordt gebruikt voor het meten van stikstofemissie binnen stallen, maar vormt ook de basis voor verdere innovatie gericht op de reductie van stikstofemissies. Daarnaast is er ingezet op het versterken van ICT-bedrijven ten behoeve van hun menselijke kapitaal en streven we samen met Rijk en provincie naar één miljoen banen in de ICT in 2030.

In lijn met het Integraal Veiligheidsplan (IVP) zijn verdere stappen gezet op het gebied van veiligheid. De informatiepositie is versterkt, wat leidde tot effectievere aanpak van ondermijning, waaronder drugscriminaliteit en illegale prostitutie. Voor de jeugd zijn gerichte preventieactiviteiten georganiseerd, zoals de 'Gamen met politie'-dag. Samen met partners uit de regio is gewerkt aan vroegsignalering en preventie van maatschappelijke onrust.

Afgelopen jaar is het nieuwe Integrale Beleidskader Sociaal Domein verder uitgewerkt. Dit leidde tot de oprichting van het Programma Sociaal Domein, waarmee de samenhang en impact van beleid vergroot worden. Centraal staan bestaanszekerheid, zelfredzaamheid en passende en kwalitatief goede ondersteuning. Met het instrument ‘Staat van Veenendaal’ beschikken we straks over een datagedreven basis om gerichter beleidskeuzes te maken. Het gezondheidsbeleid is versterkt via het Gezond en Actief Leven Akkoord (GALA) met specifieke aandacht voor ketenaanpakken zoals Kansrijke Start en Valpreventie. Binnen het Regioplan van het Integraal Zorgakkoord (IZA) is gewerkt aan een herstelaanbod voor inwoners met psychische kwetsbaarheid. De jeugdzorg liet in 2024 opnieuw een forse kostenstijging zien. In 2024 is duidelijk geworden dat de maatregelen van de Hervormingsagenda voor Veenendaal niet leiden tot een stabilisering of daling van de kosten. Daarop is aan de raad in het laatste kwartaal van 2024 toegezegd om in januari 2025 terug te komen met een procesvoorstel. Het doel is om met raad en college op verschillende momenten het gesprek te voeren en met elkaar te zoeken naar mogelijkheden om andere politieke keuzes De middelen uit het Crisisherstelfonds zijn ingezet voor lastencompensatie voor Veense maatschappelijke organisaties. Het resterende budget kan vrijvallen. 

Op economisch gebied zijn stappen gezet richting verduurzaming en intensivering. Door gebrek aan ruimte voor uitbreiding is actief gekeken naar intensiveringsmogelijkheden voor bedrijven. Tegelijkertijd is op bedrijventerrein Nijverkamp een werkgroep gestart om netcongestie aan te pakken en een energy hub te ontwikkelen. Regionaal hebben we geïnvesteerd in projecten om de aansluiting tussen vraag en aanbod van personeel te verbeteren. De binnenstad blijft in beweging met zowel uitdagingen als successen, ondanks enkele sluitingen, openden ook nieuwe ondernemingen. De stijging van de leegstand bleef beperkt en de bezoekers bleven de binnenstad goed vinden. Samen met belanghebbenden voeren we het programmaplan Vitale Binnenstad uit om de vitaliteit van de binnenstad te verbeteren.

In het onderwijs is een nieuwe Lokale Educatieve Agenda vastgesteld waarin datagedreven werken centraal staat. De scholen die betrokken zijn bij IKC Dragonder Zuid, IKC SO/SBO/PO en het IKC Dragonder Noord zijn zelf aan de slag gegaan met een inhoudelijke samenwerking en visievorming. De gemeente Veenendaal neemt hierbij slechts een faciliterende rol in. De aanpak binnen het Nationaal Programma Onderwijs heeft gezorgd voor structurele verbeteringen in de ondersteuning van kinderen, jongeren en ouders. Tevens zijn er brugfunctionarissen om de verbinding tussen onderwijs en jeugdhulp te versterken. Deze brugfunctionarissen trekken nauw op met de schoolcontactpersonen+ van het CJG die vanuit NPO ingezet worden.

Met betrekking tot sport is in 2024 het nieuwe beleidskader Sport en Bewegen 2024-2028 vastgesteld. Veenendaal toont hierin de ambitie om de komende jaren de sportparticipatie te verhogen, de sportfaciliteiten te versterken, een buitenruimte te creëren dat uitdaagt tot bewegen en om de samenwerking binnen de sport verder te bevorderen. Ook zijn hierin nieuwe ontwikkelingen opgenomen op het gebied van JOGG (Jongeren Op Gezond Gewicht), de integraliteit vanuit het Gezond en Actief Leven Akkoord en de continuering van het Sport Akkoord II. Met de uitvoering van dit nieuw vastgestelde beleid, en het vormgeven van bijbehorende KPI’s, is gestart. Denk hierbij aan de organisatie van divers aanbod en events op verschillende gebieden en voor diverse doelgroepen, maar bijvoorbeeld ook aan ondersteuning van sportaanbieders en het beschikbaar stellen van kwalitatief goede sportfaciliteiten.
De opvang van vluchtelingen was opnieuw een uitdaging. Desalniettemin zijn er 249 Oekraïense ontheemden opgevangen in negen gemeentelijke locaties en 49 via gastgezinnen. De crisisnoodopvang is opgewaardeerd naar 236 plekken. Tevens is het programma Opvang gestart, met als doel meer structuur en samenhang in de opvang van verschillende doelgroepen. 

De jaarrekening sluit met een positief financieel resultaat. Dat moet deels in het licht worden gezien van de eerder bijgeraamde nadelen bij de bestuursrapportages lopende het jaar. Voor een belangrijk deel wordt het financiële voordeel veroorzaakt doordat projecten en investeringen vertragingen hebben opgelopen. Een belangrijk deel van het resultaat wordt dan ook voorgesteld door te schuiven naar 2025 ten behoeve van die verdere uitvoering. Daarbij is ook nadrukkelijk gekeken naar de realiteit van uitvoerbaarheid de komende tijd. Dit patroon van onderuitputting in de jaarrekening is eerder nadrukkelijk erkend. Dat heeft er toe geleid dat er in de kadernota en meerjarenbegroting 2025-2028 een stelpost is opgenomen die vanaf 2025 op dat financiële effect anticipeert en dat mitigeert. Overigens is het resterende positieve jaarrekeningresultaat ook nodig om aan de solvabiliteitseisen te kunnen voldoen die nodig zijn om de inzet uit de Algemene Reserve, zoals besloten bij de kadernota en meerjarenbegroting vorig jaar, te kunnen blijven inrekenen. 

Het jaarrekeningresultaat dient ook in het licht te worden bezien van de financiële krapte de komende jaren. De meerjarenbegroting 2025-2028 is vastgesteld met een tekort van € 2,6 miljoen in 2026. Bovenop deze bekende opgave voor het nu komende begrotingsjaar leiden, grotendeels autonome ontwikkelingen tot oplopende nadelen voor de komende jaren. Waarbij de verwachtingen rond toereikende financiering van rijkswege, ondanks de landelijke inzet daarop, niet hoopgevend zijn. Vanuit dat perspectief wordt ten behoeve van de kadernota de jaarrekening extra geanalyseerd op eventuele mogelijke structureel positieve budgetaanpassingen. Vanuit voornoemde perspectieven sluiten we het jaar financieel positief, maar dient dat genuanceerd bezien te worden.

Omschrijving (toelichting)

De gemeente Veenendaal sluit het jaar 2024 af met een positief gerealiseerd jaarrekeningresultaat na voorgestelde resultaatbestemming van € 3,0 miljoen. Dit is als volgt opgebouwd:

Excel-tabel

Omschrijving (toelichting)

Excel-tabel

Omschrijving (toelichting)

In de onderstaande tabel staat de financiële ontwikkeling over 2024, hieruit blijkt dat per saldo een voordeel is ontstaan van € 573.000 ten opzichte van de Programmabegroting 2024. Het resultaat voor resultaatbestemming voor 2024 komt € 5.1 miljoen. Er wordt voorgesteld van dit resultaat € 2.1 miljoen te bestemmen en het restant saldo van € 2..9 miljoen zal bestemd worden ten gunste van de algemene reserve.  

Excel-tabel

Omschrijving (toelichting)

De voornaamste verschillen tussen de 3e bestuursrapportage 2024 en het gerealiseerde resultaat 2024 zijn:

Excel-tabel

Omschrijving (toelichting)

Net als in de Jaarstukken 2023 worden de reservemutaties waar reeds een raadsbesluit aan ten grondslag ligt, niet meer afzonderlijk in het raadsvoorstel voorgelegd. De betreffende mutaties zijn reeds in de administratie c.q. deze jaarstukken verwerkt. De reservemutaties, waarover de raad in een eerder stadium nog geen besluit heeft genomen, worden zoals gebruikelijk wel via een afzonderlijk beslispunt in het raadsvoorstel voorgelegd. In bijlage 6 staat het overzicht van de reservemutaties, welke afwijken van de begroting, maar die reeds op basis van eerdere besluitvorming verwerkt zijn in de Jaarstukken 2024.

Excel-tabel

Omschrijving (toelichting)

De voorstellen voor de resultaatbestemming brengen mutaties van de algemene reserve met zich mee. Voorgesteld wordt onder meer de in 2024 over te hevelen budgetten opnieuw beschikbaar te stellen in 2025. Hierna bedraagt de stand van de algemene reserve € 33.558.000

Excel-tabel

Omschrijving (toelichting)

Voor het beoordelen van de financiële positie ultimo 2024 zijn de volgende ontwikkelingen van belang:   

1. Het financieel resultaat;
2. Het weerstandsvermogen;
3. De risico's;
4. De financiële kengetallen.

Het financieel resultaat
De jaarrekening sluit met een positief saldo van € 5.121.000. Hiervan wordt voorgesteld om € 2.179.000 over te  hevelen naar 2025. Tevens wordt voorgesteld om het restant ad.  € 2.942.000 te storten in de algemene reserve.

Het weerstandsvermogen
De ratio van het weerstandsvermogen bedraagt 3,0 (was 2,9 in 2023). 

De risico's
Op basis van de risicosimulatie analyse (Monte Carlo analyse) van het Nederlands Adviesbureau voor Risicomanagement  blijkt een buffer (weerstandscapaciteit) van minimaal € 12,9 miljoen (was € 14,5 miljoen in 2023) nodig om de risico’s verantwoord af te dekken.

De financiële kengetallen
Hieronder vindt u de belangrijkste financiële kengetallen.

Excel-tabel