Programma 4: Burger en Bestuur

Thema II -  Bestuur & samenwerking

Twee verkiezingen in 2023
In maart 2023 werden de Provinciale Staten en Waterschapsverkiezingen gehouden. Door de hoge opkomst en naar verhouding te weinig stembureaus werd het tellen op partijniveau nachtwerk en de volgende dag de centrale stemopname ook een forse klus. Het verkiezingsteam was nauwelijks bijgekomen toen minister-president Rutte begin juli de val van het Kabinet aankondigde. Hierdoor werden eind november 2023 de vervroegde Tweede Kamerverkiezingen gehouden. Deze werden succesvol georganiseerd en afgerond. 

Thema III – Veiligheid samenleving 

Opvang ontheemden
Sinds het begin van de oorlog in Oekraïne, maart 2022, vangt de gemeente Veenendaal (als onderdeel van de Veiligheidsregio Utrecht) ontheemden uit Oekraïne op. Dit deden wij, in 2023, op 8 verschillende locaties gemeentelijke opvanglocaties (GOO) en bij een groot aantal gastgezinnen (POO).  Vanaf begin augustus 2022 worden er asielzoekers opgevangen in het (voormalig) Belcompany gebouw. 
De opvang van Oekraïense ontheemden gaat niet alleen over fysieke zaken (bed, bad en brood), maar strekt zich uit over een breder scala aan verantwoordelijkheden. Denk aan kosten van levensonderhoud, onderwijs voor kinderen, taalonderwijs en gezondheidszorg, etc. Bij de tijdelijke opvang van asielzoekers, in de crisisnoodopvang, geldt dit in veel beperktere mate. 

Voor de bekostiging van de verschillende vormen van opvang door het Rijk gelden, in 2023, separate regimes: 
•    Voor de kosten opvang ontheemden uit Oekraïne geldt voor de aangeboden opvangplekken binnen de gemeentelijke opvanglocaties (GOO) een specifieke uitkering van € 83,- per dag. Dit is onder meer bedoeld voor de opvangkosten, het leefgeld en de uitvoeringskosten van of namens de gemeente. Voor de opvang bij gastgezinnen (POO) wordt het verstrekte leefgeld vergoed. Als een opvanglocatie verbouwd dient te worden hiervoor de daadwerkelijke kosten vergoed. Voor de afzonderlijke kostensoort als onderwijs (-huisvesting), het leerlingenvervoer, buitengewone (zorg)kosten en ook de kosten voor de veiligheidsregio’s en de GGDrU en 1e lijnsgezondheidszorg gelden separate regelingen en al dan niet rechtstreekse vergoedingen. 
•    Voor de kosten van de crisisnoodopvang geldt dat de daadwerkelijk gemaakte kosten vergoed worden door het Rijk. De consequenties voor de programmabegroting zijn hiermee neutraal. 

Met de spreidingswet, in combinatie met het nationale en regionale transitieplan, wordt (asiel)opvang een structurele taak van gemeenten. Ook de opvang van Oekraïense vluchtelingen is een taak die voorlopig nog behoort tot het takenpakket van de gemeente. Deze combinatie vraagt om lokale inbedding in beleid en organisatie van de gemeente Veenendaal, dat zich uitstrekt over meerdere beleids- en uitvoeringsteams van de gemeentelijke organisatie, waarbij ook maatschappelijke partners betrokken worden. Ook de (mogelijke) samenwerking op dit onderwerp met andere gemeenten (bijvoorbeeld Rhenen en Renswoude) vraagt om aandacht en een visie op langere termijn. Per 1 januari 2024 is daarom ook het programma Opvang in Veenendaal actief. We zetten in op een toekomstbestendige aanpak met als doel meer integrale en brede inbedding in de reguliere organisatie. 

Integraal veiligheidsplan
In 2023 werd op verschillende thema’s en prioriteiten binnen het veiligheidsdomein werk verzet (preventief en repressief). Dit in combinatie met dat de kernteams opvang Oekraïne en Crisisnoodopvang in 2023 ook nog vanuit veiligheid getrokken werden.  Het nieuwe IVP Heuvelrug voor 2023-2026 als belangrijk kader voor het werk werd in april 2023 door de raad vastgesteld. Het college bekrachtigde ook het onderliggend 2-jarig uitvoeringsprogramma. Naast regulier werk is zowel basisteambreed als lokaal verder voortborduurd en ingezet op ondermijning, digitale veiligheid en (het voorkomen van) maatschappelijke onrust. Dat doen we dichtbij en samen met onze inwoners en met bijzondere aandacht voor jeugd (het voorkomen van jonge aanwas). 

Bestuur: voordeel € 200.000
Binnen het taakveld zijn er meerdere relatief kleine afwijkingen. Zo zijn de budgetten voor raadsbijeenkomsten, kinderburgemeester en opleidingskosten voor (schaduw-)raadsleden voor een totaalbedrag van € 43.000 onbenut gebleven.  Ook de ondersteunende raadsgriffie is erg efficiënt met de beschikbare middelen omgegaan, zodat er een voordeel is ontstaan van ruim € 30.000. De decentrale rekenkamer heeft in 2023 een 2-tal onderzoeken uit laten voeren:  'strategische personeelsplanning en inhuurbeleid' en 'Veens welzijn'.  De beschikbare middelen zijn in 2023 niet volledig besteed. De onderzoeken worden in 2024 afgerond. Daarom zal de Raad verzocht worden een bedrag van € 28.250 via de resultaatbestemming beschikbaar te stellen voor de resterende uitgaven in 2024.  Het onderzoek 'de menselijke maat' werd in 2023 afgerond.  Tot slot werd een voordeel binnen de primaire en secundaire loon- en overige kosten van het College een voordeel behaald van € 38.000. 

De bijdrage aan de regio Foodvalley bestaat uit een inwonerbijdrage voor de kosten van het regiokantoor, de kosten van het programmamanagement, de bijdragen aan de werkprogramma’s strategische agenda en een bijdrage aan het mobiliteitsfonds. Op het taakveld bestuur worden de kosten verantwoord van de inwonerbijdrage aan het regiokantoor en de het programmamanagement voor de diverse werkprogramma’s. De kosten van de werkprogramma’s en het mobiliteitsfonds worden op andere taakvelden verantwoord. Op dit taakveld is er een voordeel van € 46.700 dat enerzijds wordt veroorzaakt door een ontvangst van € 13.900 voor de extra uren die een programmamanager mobiliteit in 2022 heeft gemaakt. Anderzijds is de inwonerbijdrage voor de kosten van het regiokantoor lager uitvallen dan begroot, dit geeft een voordeel van € 32.800.

Burgerzaken:  voordeel € 15.000
De organisatie van de verkiezingen voor Leden van de Tweede Kamer in november 2023 heeft € 48.000 meer gekost dan vooraf rekening mee was gehouden.  Er is tijdens deze verkiezingen onder andere extra ingezet op het welzijn van de stembureauleden. Het aantal stembureaus werd aanzienlijk uitgebreid van 24 bij de verkiezingen in maart 2023 naar 40 bij de verkiezingen in november waardoor lange wachtrijen werden voorkomen. Daarnaast werd het aantal leden per bureau fors uitgebreid en werd er gewerkt in zogenaamde shifts, waardoor de stembureauleden gedurende de gehele zitting zonder noemenswaardige problemen hun werkzaamheden konden uitvoeren. Ook de centrale telling op de dag na de verkiezingen heeft geleid tot extra kosten. Alle inspanningen wierpen zijn vruchten af want de verkiezingen in november verliepen uitstekend. 

Daarnaast zijn er een aantal  budgettaire voordelen behaald. Er zijn namelijk minder huwelijken (uitgebreide ceremonies) gesloten dan vooraf was ingeschat (voordeel € 16.000), de kosten voor de kwaliteit van de BRP (Basisregistratie Personen) bleven achter bij de raming ( € 17.000 voordeel) en er werden meer documenten aan inwoners van Veenendaal verstrekt  waardoor er binnen de gemeenteleges een voordeel is ontstaan van € 32.000. Het taakveld 0.2 Burgerzaken sluit, op de directe kosten, af met een positief saldo van € 15.000. 

Crisisbeheersing en brandweer: voordeel € 1.387.000
Het voordelige saldo van het taakveld  Crisisbeheersing en brandweer bedraagt € 1.387.000. Dit wordt veroorzaakt door:
1. Huisvesting Brandweerkazerne Industrielaan (voordeel € 115.000)
Het pand de Brandweerkazerne wordt momenteel gesloopt en nieuwbouw volgt. Voor de incidentele kosten is door de raad  € 564.000 beschikbaar gesteld. Omdat dit een jaaroverschrijdend project is, wordt voorgesteld hiervan € 60.000 over te hevelen naar 2024. Daarnaast waren er lagere exploitatielasten van € 75.000 geweest, omdat alleen het hoogst noodzakelijke onderhoud aan het pand is uitgevoerd.

2. Opvang vluchtelingen Oekraïne (voordeel € 1.174.000)
De totale kosten voor de opvang van vluchtelingen uit Oekraïne zijn in 2023 uitgekomen op € 2.299.000, terwijl een bedrag van € 3.238.000 was begroot. Dit levert een voordelig verschil op van € 939.000. Voor 2023 is van het ministerie van Justitie en Veiligheid in het kader van de bekostigingsregeling opvang ontheemden Oekraïne een bedrag ontvangen van € 5.235.000. In de derde bestuursrapportage is uitgegaan van een inkomst van € 5.000.000 een positief verschil van € 235.000. Daarbij dient vermeld te worden dat de indirecte personeelskosten welke verantwoord zijn op het programma Bedrijfsvoering, ook bekostigd worden vanuit de rijksvergoeding. Aan indirecte personeelslasten is in 2023 € 186.000 meer geboekt dan begroot. Hierdoor resteert een positief saldo bij de opvang van vluchtelingen uit Oekraïne van € 988.000. In de derde bestuursrapportage 2023 is voorgesteld om een bedrag van € 3.224.000 in de reserve ontheemden te storten, dit bedrag bestaat uit de restant middelen 2022 en een ingeschat voordeel over 2023.  In deze jaarrekening wordt voorgesteld om de resterende middelen over 2023 van € 988.000 middels een resultaatbestemming toe te voegen aan de reserve ontheemden.  

3. Project crisisnoodopvang (voordeel € 96.000)
In de derde bestuursrapportage is voor het project crisisnoodopvang zowel aan de uitgavenkant als inkomstenkant een raming opgenomen van € 1.050.000. De kosten die de gemeente maakt, worden volledig door het Centraal Orgaan voor Asielzoekers (COA) vergoed. De werkelijke directe kosten zijn uitgekomen op € 1.092.000, van het COA is aan declaraties een bedrag ingediend van € 1.188.000, per saldo geeft dit een voordelig resultaat van € 96.000. Daarbij dient vermeld te worden dat de indirecte personeelskosten, welke verantwoord zijn op het programma Bedrijfsvoering, ook bekostigd worden vanuit de vergoeding door het COA. Aan indirecte personeelslasten is in 2023 € 90.000 meer geboekt dan begroot. Hierdoor resteert  een bedrag van € 6.000 wat nog bij het COA wordt gedeclareerd.

Openbare orde en veiligheid: voordeel € 81.000
Het voordeel ontstaat onder andere vanwege minder uitgaven voor maatwerkinterventies, namelijk circa € 45.000. In het afgelopen jaar zijn binnen het Interventieteam minder 'maatwerkinterventies' noodzakelijk geweest. Maatwerkinterventies, of anders gezegd; 'doen wat nodig is', zorgt voor fluctuerende jaarlijkse uitgaven. Ernstige, vastgelopen, complexe casuïstiek is vooraf niet vast te stellen in aantallen, slechts in prognoses en verwachtingen uit eerdere jaren.  Het overige voordeel ontstaat voornamelijk op de uitgaven voor veiligheidsbeleid, waaronder aanpak radicalisering ad € 17.000 en camerabeelden ad € 15.000. Het budget radicalisering is bedoeld voor de lokale aanpak radicalisering en extremisme en er wordt voorgesteld deze gelden voor 2024 te benutten. Door ontwikkelingen op dit dossier in de  afgelopen jaren en de prioriteit die uitging naar alles wat daarachter weg kwam is het budget nog niet volledig ingezet. Het uitkijken van camerabeelden op politiebureau Veenendaal stond voor 2023 gepland. In dit traject zijn we afhankelijk van ook besluitvormings- en veiligheidsprocedures bij de politie die wat langer duren dan verwacht. Het voor dit project bestemde budget nemen we mee naar 2024 zodat realisatie dit jaar kan plaatsvinden. Het overige verschil van € 4.000 omvat verschillende kleine afwijkingen binnen het taakveld.