PROGRAMMA 3 – SOCIALE LEEFOMGEVING

Thema I -  Inkomen

De aanpak geldzorgen, armoede en schulden
De uit 2022 daterende ‘Aanpak geldzorgen, armoede en schulden’ is inmiddels omgedoopt tot Nationaal Programma Armoede en Schulden. Doelstelling van deze aanpak is (kinder-) armoede te verlagen, de langetermijneffecten tegen te gaan en mensen in armoede helpen vooruit te komen. De focus is verlegd naar het beter en eenvoudiger toegankelijk maken van de voorzieningen. Daarnaast richt het zich in het bijzonder op werkenden, jongeren en kinderen.  
We moeten problematische schulden ook voorkomen. En als er schulden ontstaan, moeten drie dingen beter: een vordering moet klein blijven, mensen met schulden moeten overzicht houden en er moet snelle en goede schuldhulpverlening beschikbaar zijn.
De maatschappelijke opgave op het terrein van armoede en schulden is breder dan de reikwijdte van dit programma. Het gaat om het verbeteren van de financiële positie van mensen. Daarom worden er (voor de lange termijn) verschillende hervormingen ontwikkeld, zoals het hervormen van het toeslagenstelsel, het herzien van de Participatiewet en de hervormingsagenda inkomensondersteuning (waaronder de Wet proactieve dienstverlening). Ook de hervorming van de arbeidsmarkt draagt bij aan het versterken van werk- en inkomenszekerheid. 

Schulddienstverlening
De Aanpak geldzorgen, armoede en schulden van de Rijksoverheid heeft er niet toe geleid dat het aantal problematische schulden is gedaald in Nederland; Het aantal huishoudens steeg in 2025 juist naar circa 750 duizend. Een belangrijke oorzaak is de manier waarop schulden worden geïnd. Het Nationaal Programma Armoede en Schulden wil dit vanaf 2025 veranderen met een aantal maatregelen, zoals een helder schuldentraject, één integraal schuldenoverzicht en overheidsincasso. Daarnaast wil de overheid de kwaliteit van dienstverlening verbeteren met de basisdienstverlening. 
Naast deze maatregelen zijn er plannen voor forse hervormingen van het inkomensstelsel. Deze hervormingen moeten ertoe leiden dat het aantal problematische schulden daalt, maar zorgen (op korte termijn) ook voor extra uitvoeringsdruk.
Een belangrijke oorzaak voor problematische schulden is de manier waarop wij naar schulden kijken. We richten schulddienstverlening daarom zo laagdrempelig mogelijk in, en proberen de drempel tot hulp vragen te verlagen. Tot slot kijken we naar onderliggende problematiek. 
In 2026 richten we ons nog meer op jongvolwassenen en nieuwkomers. Verder zetten wij vroegsignalering onverminderd voort, waarbij we steeds meer ook de oorzaken van de problemen aanpakken. 
De samenwerking met vrijwilligersorganisaties en digitale tools zoals Geldfit wordt ook gecontinueerd. In 2026 breiden we dit netwerk verder uit met huisartsen, apothekers, jongerenwerkers en werkgevers. Dit is ook in lijn met IZA, GALA en de hervormingsagenda Jeugd. 
Verder zien we dat de behoefte aan financiële begeleiding en nazorg groeit. Daarom ontwikkelen we in 2026 een aanvullend aanbod passend bij de basisdienstverlening. 
Tot slot meten voor de derde en laatste keer met behulp van de NVVK onze klanttevredenheid. De resultaten uit dit onderzoek zullen wij gebruiken om onze dienstverlening verder te optimaliseren.

Armoedebeleid en minimaregelingen
De verantwoordelijkheid voor bestaanszekerheid is primair een landelijke aangelegenheid maar ook lokaal dragen we bij om de verschillen van inkomenseffecten te verkleinen zodat inwoners kunnen meedoen. Dit doen we in Veenendaal niet alleen: er zijn meerdere stichtingen waar vrijwilligers zich inzetten voor inwoners met financiële problemen. 
Gemeentelijk ondersteunen we inwoners met verschillende regelingen en voorzieningen. Een belangrijk instrument is het persoonlijke Doe mee-budget op de Veenendaalpas waarbij we uitgaan van zoveel mogelijk keuzevrijheid. We dragen daarnaast ook bij aan het Jeugdfonds Sport en Cultuur en financieren vanuit het minimabudget huiswerkbegeleiding en Kans voor Talent, wat wordt aangeboden door Veens Welzijn. Voor de doelgroep chronisch zieken en gehandicapten bestaat een aparte regeling. Ook de Gemeentepolis – of collectieve ziektekostenverzekering voor minima - kan uitkomst bieden. 
De individuele Inkomenstoeslag is een jaarlijkse aanvulling voor inwoners met langdurig een laag inkomen en de bijzondere bijstand is er voor extra en bijzondere kosten. Voor het kunnen bieden van noodhulp en maatwerk hebben we een overeenkomst met Stichting Urgente Noden Veenendaal. 
Een groot deel van het armoedebeleid bestaat uit openeinderegelingen waarbij het gebruik bepalend is voor de uiteindelijke financiële effecten. In 2026 willen we verder met het eenvoudiger toegankelijk maken van de voorzieningen en met het versterken van de dienstverlening rond armoede en schulden. Een richting die we verkennen is het in eigen beheer uitvoeren van de minimaregelingen. 
Naast de inzet vanuit het armoedebeleid worden inwoners met lage inkomens ook   vanuit het Programma Energieneutraal Veenendaal (in-)direct ondersteund met regelingen gericht op verduurzaming. Bijvoorbeeld de Veense Isolatieactie en de witgoedregeling.

Participatiewet in balans
De Participatiewet uit 2015 die de bijstandsuitkeringen regelt moet beter aansluiten op wat mensen (aan-) kunnen en nodig hebben. In het wetsvoorstel Participatiewet in balans, dat per 1 januari 2026 in werking treedt, staan ruim twintig maatregelen om de Participatiewet te verbeteren en de balans tussen rechten en plichten te herstellen. De regels en procedures rondom bijstandsuitkeringen worden vereenvoudigd en gemeenten krijgen meer ruimte voor maatwerk. Hierdoor kunnen professionals beter inspelen op de persoonlijke situatie van mensen en hen effectiever helpen naar werk. Vertrouwen en de menselijke maat worden bij de uitvoering kernwaarden.

Sommige wijzigingen bevatten een zogenaamde “kan”-bepaling, waardoor gemeenten de vrijheid hebben om te bepalen of en hoe zij deze wijzigingen willen invullen. 
•    een deel van de wijzigingen gaan in per 1 januari 2026;
•    voor een deel van de wijzigingen geldt het hele jaar 2026 als transitiejaar;
•    tenslotte zijn er wijzigingen die ingaan op 1 januari 2027.
Gemeenten kunnen ervoor kiezen om wijzigingen die later in het schema staan, eerder in te voeren. De verwachting is dat de eerste kamer de wet dit jaar nog vaststelt.

Opvang Oekraïense vluchtelingen
Op landelijk en provinciaal niveau zien we dat de opvang van Oekraïners onder druk blijft staan. Naast een effectiever gebruik van de huidige locaties blijven we inzet plegen om extra locaties te verkrijgen om te kunnen voldoen aan onze taakstelling. De Regeling Tijdelijke Bescherming waar de Oekraïners onder vallen is verlengd tot maart 2027 zodat er (financiële) zekerheid is voor de gemeente en de bewoners. Er is geen zicht op wijzigingen in de instroom en de uitstroom. Dit is sterk afhankelijk van geopolitieke ontwikkelingen.  

Langjarige opvanglocatie
Op het gebied van asiel blijft de gemeente zich inzetten voor een goede opvanglocatie. Vanuit het COA is de wens uitgesproken dat de locatie aan de Wageningselaan tot maart 2026 onder de verantwoordelijkheid van de gemeente blijft functioneren. Bij ingebruikname van de flexwoningen wordt de verantwoordelijkheid overgedragen aan het COA. De werkelijk gemaakte kosten voor de uitvoering hiervan door de VRU en gemeente worden aan het COA gedeclareerd. 

Spreidingswet
Het kabinet heeft de wens uitgesproken de Spreidingswet uit 2024  in te trekken. Het standpunt van een nieuw te vormen kabinet is onduidelijk. Mocht dit gebeuren dan heeft dit gevolgen voor de huidige taakstelling van 380 personen. Het is daarmee onzeker in hoeverre deze taakstelling gerealiseerd moet worden en op welke wijze de gemeente hierin wordt ondersteund.   De verwachting blijft realistisch dat de opvang een structurele taak van de gemeente wordt. We blijven ook onderzoeken op welke wijze we invulling kunnen geven aan de huidige taakstelling. 

VISA Veenendaal en Programma Opvang
De opvang van vluchtelingen wordt georganiseerd vanuit de visie dat wij een gemeente willen zijn die haar verantwoordelijkheid neemt om te zorgen voor een duurzame, kwalitatief goede, rechtvaardige, integrale aanpak en uitvoering van de opvang, huisvesting en begeleiding van vluchtelingen. 
Wij doen dit vanuit de uitvoering van de aanpak Volwaardig, Inburgering/Integratie, Samen en Ambacht, ofwel VISA Veenendaal. Bij deze aanpak geldt dat we het belangrijk vinden om vanaf het allereerste moment te investeren in de zelfredzaamheid, integratie in de samenleving en een toekomstperspectief voor asielzoekers en Oekraïense vluchtelingen. Hieronder vallen de thema’s Inburgering, Werk en Inkomen, Veiligheid, Huisvesting, Onderwijs, Gezondheid, Welzijn, Sport en Communicatie.
Dat betekent dat wij blijven inzetten op een vroege start van inburgering door onder meer het aanbieden van taalcoaching, begeleiding naar werk en andere projecten die hier een positieve bijdrage aan leveren.

Motie 2025.14, Bijverdienen als jongere in de bijstand
Ten tijde van het schrijven van deze Programmabegroting heeft de stemming over deze motie nog niet plaatsgevonden. Deze motie is erop gericht om, vooruitlopend op de inwerkingtreding van de nieuwe Participatiewet, lokaal beleid op te stellen waarin jongeren onder de 27 jaar in de bijstand zo snel mogelijk gebruik kunnen van inkomstenvrijlating. 
Deze mogelijkheid zit al opgenomen in de nieuwe wet en gemeenten moeten dit uiterlijk 1 januari 2027 invoeren. Dit gebeurt op basis van de lokaal ingediende motie al in 2026. 

Thema II - Participatie en re-integratie

Ontwikkelingen arbeidsmarktregio
De arbeidsmarkt in Regio Foodvalley blijft zich in 2026 positief ontwikkelen, hoewel de banengroei iets afvlakt. Het UWV voorspelt in de Regio Foodvalley een banengroei van circa 1,0–1,2 %, deze verwachting ligt iets boven het landelijke gemiddelde van ongeveer 0,7 %. 
De vraag naar personeel blijft hoog, vooral in sectoren als zorg, onderwijs en horeca. Tegelijkertijd biedt de versnelde inzet op technologie en automatisering in sectoren als industrie en logistiek kansen voor innovatie en nieuwe vormen van werk. Werkgevers spelen actief in op de krapte door werk anders te organiseren en breder te werven, bijvoorbeeld onder mensen met afstand tot de arbeidsmarkt of via om- en bijscholing. 
Het Rijk heeft ingezet op een herijking van de arbeidsmarktdienstverlening om beter in te spelen op uitdagingen als arbeidsmarktkrapte en technologische ontwikkelingen. Dit krijgt gestalte in 2026. Elke arbeidsmarktregio vormt een Regionaal Beraad met bestuurders uit overheid, onderwijs, werkgevers en sociale partners die samen een Meerjarenagenda vaststellen en daar uitvoering aan geven. Belangrijke thema's voor de komende jaren zijn onder andere: ondersteuning van jongeren naar werk (in samenhang met het Regionaal Programma Jongeren), statushouders en werk, inclusieve technologie en re-integratie van mensen met een psychische kwetsbaarheid. Ook werken we aan de ontwikkeling van sectorale ontwikkelpaden.
De dienstverlening voor werkgevers, werkzoekenden en werkenden krijgt opnieuw vorm in één integraal loket: het Regionaal Werkcentrum FoodValley.

Ontwikkelingen bijstand
Voor de bijstand wordt in 2026 een stabiel beeld verwacht. Dankzij de goede lokale en regionale samenwerking en inzet op activering, wordt de uitstroom zoveel mogelijk bevorderd. Er liggen kansen om nog meer mensen duurzaam naar werk te begeleiden, juist nu de arbeidsmarkt hen hard nodig heeft. De opgaven blijven groot, maar het vertrouwen is dat met gerichte inzet en samenwerking verdere stappen kunnen worden gezet richting een inclusieve en veerkrachtige arbeidsmarkt.

Simpel Switchen
Wij ontwikkelen de doorlopende lijn van arbeidsparticipatie verder in het project Simpel Switchen - Kansen voor Veenendaal (2025-2027). We borgen successen in onze werkwijze en instrumentarium. Ook maken we prestatieafspraken met onze partners.
We onderzoeken de kansen van regionale samenwerking in het Werkcentrum FoodValley bij het Simpel Switchen en schalen zo mogelijk op onderdelen op. 

Aansluiting Onderwijs en arbeidsmarkt
Wij zetten een breed aanbod aan voorzieningen in om jongeren in een kwetsbare positie verder te kunnen ondersteunen naar een succesvolle arbeidstoeleiding. Het aantal jongeren met een indicatie voor het doelgroepenregister stijgt en hiervoor blijft passende ondersteuning noodzakelijk. In combinatie met een integrale aanpak voor jongeren, kunnen wij de ondersteuning bieden die zij nodig hebben.

Wet van school naar duurzaam werk
Alle jongeren verdienen het om maatschappelijk mee te doen, zich zo veel mogelijk te ontwikkelen en duurzaam aan het werk te komen. De kansen hierop zijn echter ongelijk verdeeld. Sommige groepen jongeren komen moeizaam duurzaam aan het werk. Met de beoogde intreding van de wet “van school naar duurzaam werk” per 1 januari 2026, wil de regering de kansengelijkheid vergroten door betere begeleiding mogelijk te maken voor jongeren van 12 tot 27 jaar met (een risico op) een afstand tot de arbeidsmarkt bij de overgang van school naar werk en bij het behouden van werk.  De wet stimuleert een soepele overgang van onderwijs naar arbeidsmarkt voor jongeren. 
Samen met lokale partijen hebben wij de Coalitie Jongeren gevormd. De samenstelling bestaat uit een afvaardiging van IW4, HetWerktNu, Veens Welzijn, Doorstroompunt, Stichting Aan de Slag, Reinaerde, Netwerk voor Jou, Scoren voor je toekomst, Zorg op Maat en Gemeente Veenendaal. Middels de coalitie bevorderen wij de samenwerking en gezamenlijke aanpak, om kennisdeling te versterken en betere ondersteuning voor jongeren te realiseren.

Regionaal Programma Jongeren
Het Regionaal Programma Jongeren (RPJ) komt voor uit de wet “van school naar duurzaam werk” en richt zich op alle jongeren van 12 tot en met 27 jaar met een extra ondersteuningsbehoefte in de regio. Hierbij is het doel hun kansengelijkheid te vergroten en hun perspectief op een duurzame toekomst te versterken. Vanuit een gedeelde visie – waarin jongeren regie hebben over hun eigen ontwikkeling – werken onderwijs, gemeenten, arbeidsmarkt en zorg intensief samen aan een integrale, flexibele aanpak met zo min mogelijk bureaucratie. 
Jongeren kiezen zelf hun aanspreekpunt en ontvangen tijdige, passende ondersteuning, waarbij overgangen tussen school, werk en zorg zorgvuldig begeleid worden. Het programma investeert in duurzame methoden, een professioneel netwerk en het wegnemen van belemmeringen in regelgeving en financiering. 
Door gezamenlijk in te zetten op passende ondersteuning, flexibiliteit in ontwikkelpaden en een stevige ondersteuningsstructuur, bouwen we aan een toekomst waarin álle jongeren hun potentieel kunnen benutten.

Participatie en re-integratie vluchtelingen en statushouders
De wetgeving rond asiel, opvang en migratie is sterk in ontwikkeling. Het op Europees niveau ontwikkelde Asiel- en Migratiepakket 2026 en wetsvoorstellen op het gebied van asielrecht en huisvesting, hebben op termijn effect op de omvang van de doelgroep. Inkoopprocessen en de benodigde formatieomvang voor een goede uitvoering worden hiermee onzeker.
 Echter, nu is al zichtbaar dat de plannen effect hebben op de gemoedstoestand van de vluchtelingen en statushouders. We constateren dat statushouders sneller en onder het taalniveau het inburgeringstraject willen afronden om verblijfsrechten zeker te stellen. 
Vanaf 2025 zien we het aantal werkende vluchtelingen en statushouders verder stijgen. Voor vluchtelingen in de noodopvanglocatie en Oekraïners in Veenendaal zijn we in 2025 gestart met een doorontwikkeling van de begeleiding. In 2026 zetten we deze ontwikkeling door via het creëren van een set aan re-integratievoorzieningen en brengen we de dienstverlening meer in lijn met de dienstverlening aan overige inwoners.
In 2026 breiden we de begeleiding uit naar het activeren van de vluchtelingen die nog niet proactief op zoek zijn naar (betaald) werk. In 2026 zetten we ook in op de aansluiting in de regio.  Tot slot zetten we in op de doorlopende lijn van opvang naar huisvesting. 
Voor de statushouders die nieuw binnenkomen in onze gemeente is onze inzet gericht op het behouden van werk om uitkeringsafhankelijkheid te voorkomen. Zo hebben we in 2025 een stimuleringsbudget ontwikkeld om betalingsproblemen bij statushouders te voorkomen en waar mogelijk starten we zo vroeg mogelijk met het inburgeringsproces.  Voor statushouders die in verder gelegen opvanglocaties verblijven, start het inburgeringsproces vanaf huisvesting in Veenendaal. In 2026 zetten we deze ontwikkeling door. 

Inburgering
Inburgering is sterk in ontwikkeling. De kern van dit proces is het beheersen van de Nederlandse taal. Dit stimuleren we door zowel taal leren in de klas als taal leren in de praktijk (liefst via betaald werk op een taalrijke werkplek). In 2025 was onze inzet gericht op het maken van verbeterde afspraken met de taalschool en het ontwikkelen van alternatieve taaltrajecten om taal en werk beter te kunnen combineren. Vanaf 2026 monitoren wij de effecten van deze inzet. Waar nodig passen wij de dienstverlening verder aan. 
Inburgering gaat ook over de integratie in samenleving. Hiervoor sluit de gemeente contracten af met een externe partner. In 2025 lopen deze contracten af. In 2025 hebben we de huidige contracten geëvalueerd, een pilot maatschappelijke begeleiding doorlopen en op basis van deze evaluatie sluiten wij vanaf 1 januari 2026 nieuwe contracten met opdrachtnemers. De insteek van deze nieuwe contracten is een betere samenhang met de onderdelen taal en werk. 

Om ervoor te zorgen dat de opgedane kennis en de nieuwe werkwijze/visie goed landt bij een nieuwe partij, wordt de noodzakelijke formatie incidenteel voor de duur van 1 jaar uitgebreid. Deze kosten zijn meegenomen bij de bezuinigingsopdracht inburgering als onderdeel van de Heroverwegingen in 2025.

Inburgering betekent ook het zoveel mogelijk meedoen en integreren in de Nederlandse samenleving. Inburgeringsprocessen zijn daarom bij voorkeur duaal; de inburgeraar volgt taallessen en heeft daarnaast (betaald) werk, bij voorkeur in een taalrijke werkomgeving. Hierbij sluiten wij aan bij activiteiten die in lokale en regionale asielzoekerscentra (AZC) of opvanglocaties worden ontwikkeld om (kansrijke) vluchtelingen aan het werk te helpen. Zowel regionaal als lokaal ontwikkelen wij specifieke instrumenten om werkgevers te stimuleren en te ondersteunen bij het aangaan van een dienstverband met een inburgeraar.

Thema III - Wmo

Wmo immaterieel
In 2024 is de Immateriële ondersteuning Wmo volledig opnieuw ingekocht. Dit gaat om hulp bij huishouden, dagbesteding en individuele begeleiding. In 2026 wordt deze inkoop opnieuw opengesteld. Er kunnen per 1 januari 2027 nieuwe aanbieders tot de inkoop toetreden. Tegelijkertijd bekijken we de huidige contractafspraken: zijn deze allemaal nog passend of zijn er aanpassingen nodig.

Wmo materieel
Het contract voor trapliften loopt in 2026 af. Daarom vindt er een nieuwe regionale aanbestedingsprocedure plaats om een nieuw contract af te sluiten. 

Door de vergrijzing maken steeds meer mensen gebruik van vervoersvoorzieningen vanuit de Wmo. We zien dat de stalling van deze vervoersvoorzieningen een steeds groter probleem wordt in bestaande wijken en gebouwen. In 2026 zal dit tijd en ruimte vragen om hierin te zoeken naar geschikte oplossingen. 

Inkomensafhankelijke eigen bijdrage Wmo
De invoering van de inkomensafhankelijke eigen bijdrage Wmo is uitgesteld omdat de Tweede Kamer de wet controversieel heeft verklaard. 

Wet aanpak meervoudige problematiek sociaal domein (WAMS)
De wet aanpak meervoudige problematiek sociaal domein (WAMS) daarentegen wordt wel behandeld door de Tweede Kamer. De invoerdatum is nog onbekend, maar mogelijk zal de implementatie plaatsvinden in 2026. Als gemeenten zijn we hierop voorbereid, vanuit de kennis die we nu hebben over de nieuwe wet.

Maatschappelijke opvang en Beschermd Wonen
We vinden het belangrijk dat iedereen zo zelfstandig als mogelijk kan wonen. Ook als dit door bijvoorbeeld psychische, of psychiatrische, lichte verstandelijke beperking, verslaving, dakloosheid of huiselijk geweld tijdelijk niet lukt. De focus verschuift van in een instelling naar wonen in de wijk zodat mensen met de nodige ondersteuning de draad van het leven weer op kunnen gaan pakken. We werken in 2026 verder aan een dekkend zorglandschap op zowel lokaal als regionaal niveau. We kijken daarbij welke doelgroep wat nodig heeft en welke plek daarbij het beste aansluit. Zowel vanuit het perspectief van de wijk als vanuit het perspectief van de doelgroep.   

Het landelijke wetsvoorstel woonplaatsbeginsel voor beschermd wonen is onderdeel van de bredere transitie van beschermd wonen naar beschermd thuis. Deze wet is voor de derde keer uitgesteld zonder nieuwe ingangsdatum omdat het nog niet wordt behandeld in de Tweede Kamer . Gemeenten wachten nog steeds op duidelijkheid over welke invoeringsdatum haalbaar is.  De wet regelt dat alle gemeenten, in plaats van alleen de centrumgemeente, verantwoordelijk worden voor hun eigen inwoners.  

De aanpak van dakloosheid is de afgelopen jaren verschoven van opvang naar herstel. Voorheen lag de nadruk op tijdelijke opvang. Dit blijft belangrijk als vangnet, maar dakloosheid vraagt een bredere aanpak ook vanuit wonen, gezondheid en bestaanszekerheid.

Uitvoering Meldpunt voor inwoners met onbegrepen gedrag en wet verplichte GGZ
Het meldpunt voor Veenendaal, Rhenen en Renswoude wordt verder doorontwikkeld. In 2025 zijn de medewerkers in dienst getreden bij de gemeente Veenendaal. In 2026  wordt de samenwerking met partners in het zorg en veiligheidsdomein versterkt. Hiernaast voeren we de wijzigingen van de wet verplichte GGZ door. Het meldpunt voert deze wet uit. 

Langer Thuis
De vergrijzing is een demografische ontwikkeling waar we niet omheen kunnen. De beleidslijn is dat ouderen steeds langer thuis wonen. Het is belangrijk dat zowel de fysieke leefomgeving als de sociale leefomgeving hierop voorbereid zijn. Bij de fysieke ontwikkelingen is hier oog en aandacht voor. Het toenemend aantal dementerenden die ook langer thuis wonen is een aandachtspunt voor de inrichting van de leefomgeving en de samenwerking met o.a. zorgaanbieders, ondernemers. 

Gezond en Actief Leven Akkoord (GALA)
In samenhang met het IZA continueren we in 2026 de uitvoering van het GALA. Dit maakt onderdeel uit van het uitvoeringsplan van het Integraal Beleidskader sociaal domein (IBK-SD) en richt zich op de volgende thema's: 
•    terugdringen gezondheidsachterstanden;
•    een gezonde fysieke leefomgeving;
•    versterken van de sociale basis;
•    een gezonde leefstijl;
•    versterken van de mentale weerbaarheid en mentale gezondheid;
•    vitaal ouder worden. 
Centraal binnen GALA staan de vijf ketenaanpakken: Kansrijke Start, Valpreventie, Welzijn op Recept en de Ketenaanpakken overgewicht kinderen en volwassenen.  
Middels de financiële uitvoeringsregeling (brede SPUK) behorende bij het GALA ontvangt de gemeente van 2023 tot en met 2026 middelen om integraal in te zetten op diverse aspecten van gezondheid. In 2025 is het onderhandelaarsakkoord voor Aanvullend Zorg en Welzijn Akkoord (AZWA ) getekend. Naar verwachting kan hiermee (ook financieel) verder gebouwd worden op het fundament dat met GALA is gelegd. 

Opgroeien in een Kansrijke Omgeving (OKO)
Een belangrijk onderdeel van de uitvoering van GALA is de implementatie en uitvoering van de aanpak OKO. Wij zetten hierbij in op het creëren van een omgeving waarin jongeren gezond, veilig en kansrijk kunnen opgroeien, zodat ze lekkerder in hun vel zitten en minder/geen alcohol drinken, roken of drugs gebruiken. In 2026 continueren we de uitvoering van het plan van aanpak voor het OKO samen met onze partners in Veenendaal.   

Integraal Zorgakkoord (IZA) en Aanvullend Zorg- en Welzijns Akkoord (AZWA)
Met het IZA werken wij ook in 2026 aan één van de belangrijkste maatschappelijke opgaven in onze samenleving van dit moment. De zorg voor de toekomst kwalitatief goed, toegankelijk en betaalbaar houden. Het is nodig om een transformatie teweeg te brengen naar een systeem dat is ingericht op het werken aan gezondheid en preventie. Het doel is minder zorg inzetten en bij te dragen aan een gezonde en vitale maatschappij. Wij ontvangen via de mandaatgemeente Ede een SPUK IZA voor de uitvoering van deze taken in 2026.

Naast het IZA (dat in 2026 afloopt) gaan we in 2026 aan de slag met het AZWA. Het AZWA komt in de plaats van het IZA en het GALA en loopt door tot en met 2028.  Als we middelen vanuit het landelijke transformatiefonds toegekend krijgen, gaan we in 2026 aan de slag met de uitvoering van een Mentaal Gezondheidsnetwerk. In een mentaal gezondheidsnetwerk werken huisartsen, sociaal domein en de geestelijke gezondheidszorg (ggz) samen. De hulpvraag van mensen met psychische klachten wordt snel en op de juiste plek opgepakt. Voor het AZWA gaan we in regionaal verband een addendum op het Regioplan opstellen, waarin we afspraken maken over concrete aanpakken waarin de zorg en het sociaal domein samenwerken. Hiernaast gaan we aan de slag met de ontwikkeling en de uitvoering van de Regionale Preventie Infrastructuur (RPI). De RPI is een set van afspraken tussen de gemeenten en de preferente zorgverzekeraar (in onze regio is dat Menzis) over de inrichting van een preventief aanbod voor onze inwoners.

Transformatieplan Mentale Gezondheidsnetwerken (IZA/AZWA)
Vanuit het Integraal ZorgAkkoord (IZA) heeft Veenendaal i.s.m. gemeenten in de regio Gelderse Vallei middelen bij het rijk aangevraagd voor de uitvoering van een Mentaal gezondheidsnetwerk (MGN). Als deze middelen toegekend worden, gaat de gemeente in 2026 via een MGN de preventie, ondersteuning en GGZ zorg voor onze inwoners verbeteren. We beogen hiermee ook een besparing te realiseren. 

Thema IV - Jeugd

Regionaal Veiligheidsteam Toekomstscenario Kind- en Gezinsbescherming
In 2026 werken wij met het CJG, Veilig Thuis, Jeugdbescherming en andere partners verder aan de ontwikkeling van het Regionale Veiligheidsteam (RVT) vanuit het Toekomstscenario Kind- en Gezinsbescherming.  In het Regionaal Veiligheidsteam is een belangrijke koerswijziging nodig gebleken door het ontbreken van een landelijk koersbesluit (inclusief benodigde wettelijke kaders) en ontbrekende incidentele financiële middelen. Hierdoor is het niet mogelijk om de bevoegdheden van de samenwerkingspartners te delen, waardoor er weer teruggevallen wordt op het zogenaamde “estafettemodel". We zetten daarom bij de ketensamenwerking in op het optimaliseren van de bestaande wet- en regelgeving.  
Onze focus in 2026 blijft het verhogen van de kwaliteit en effectiviteit van de aangeboden ondersteuning. Uitgangspunt is om gezinsgericht en domeinoverstijgend te kijken wat nodig is om rust en stabiliteit in het gezin terug te brengen en om zoveel mogelijk veiligheidsproblematiek al in een preventief kader op te kunnen lossen, Dit ter voorkoming van ondertoezichtstellingen en/of uithuisplaatsingen.

Ontwikkeling Uniforme toegang
In 2026 werken wij verder aan de doorontwikkeling van de Uniforme Toegang voor het CJG (conform het convenant Stevige Lokale Teams van de VNG). Enerzijds voldoen wij op veel vlakken al aan de gestelde eisen. Gelijktijdig willen wij nadrukkelijk op zoek naar mogelijkheden om nog meer te werken aan een domeinoverstijgende aanpak om gezinnen waar sprake is van structurele disbalans de juiste hulp te bieden. 
De verdere ontwikkeling van de Uniforme Toegang sluit aan bij de landelijke Hervormingsagenda Jeugd en de ontwikkelingen op het gebied van veiligheid en jeugdbescherming. De gemeente heeft hierin een sleutelrol bij het realiseren van een duurzaam, effectief en samenhangend stelsel van jeugd- en gezinsondersteuning.

Lokaal Hervormingsagenda - Jeugd: Vervolg Project Grenzen aan onze Jeugd
In oktober 2025 besluit de gemeenteraad over het projectplan Hervormingsagenda: Grenzen aan onze jeugdzorg. Deze besluitvorming geeft richting aan de vervolgstappen die in 2026 worden uitgewerkt en geïmplementeerd, waarbij de raad antwoord geeft op de vraag hoe wij de schaarse middelen verdelen over de jeugdigen in Veenendaal. Ook maakt de raad scherpe keuzes ten behoeve van het beschikbaar houden en goed organiseren van jeugdhulp, teneinde de meest kwetsbare kinderen en gezinnen snel, goed en dichtbij te voorzien van praktische, integrale en domein overstijgende hulp. Hoewel het nog onduidelijk is wat de precieze financiële effecten zijn van de maatregelen uit het projectplan Hervormingsagenda: Grenzen aan onze Jeugdzorg, is de noodzaak tot het maken van scherpe keuzes ten behoeve van inhoudelijke en financiële resultaten, nadrukkelijk aanwezig gezien de continue kostenstijging in de jeugdzorg en het beslag dat het daarmee legt op de beschikbare gemeentelijke middelen. Een recente prognose van de kosten vanuit de Regio over 2025 bevestigt nogmaals dit beeld. Inhoudelijk zullen de vervolgstappen zich met name richten op gezinnen met structurele problematiek, waar o.a. domein overstijgend samengewerkt moet worden. 

Regionaal Gemeenschappelijke Regeling (GR) JeugdFV
Met ingang van 1 januari 2026 wordt de GR JeugdFV opgericht. In deze GR wordt gewerkt aan het verhogen van de slagkracht in de regio. De beleidsmatige samenwerking vindt plaats via de Intergemeentelijke samenwerking (IGS).
De JeugdFV gemeenten willen met de samenwerking uitvoering geven aan de verbetering en versterking van de jeugdhulp. De deelnemende gemeenten gaan voor een toekomstbestendig en duurzaam samenwerkingsmodel waarbij ruimte is om op termijn de samenwerking op taken uit te breiden met andere beleidsdomeinen.
Medewerkers binnen de samenwerking werken naar buiten toe als één team, onder de inhoudelijke aansturing van een programmamanager (voor de intergemeentelijke samenwerking) of eindverantwoordelijke voor de bedrijfsvoeringsorganisatie (BVO).
Het programmateam heeft tot doel om te komen tot integraliteit in de aanpak en uitvoering van de diverse projectteams, die zijn vastgelegd in het jaarplan. Een belangrijke opdracht van de regio naast het bieden van kwalitatief goede jeugdzorg is om gezamenlijk te blijven werken aan het beheersbaar maken van de kosten in de jeugdzorg. Dit gebeurt door diverse projecten die dit als kader/doel hebben, contractafspraken daar waar nodig aan te scherpen, versterken van het contractmanagement en het inzetten op handhaving en toezicht.

Hervormingsagenda Jeugd landelijke ontwikkelingen
De hervormingsagenda Jeugd is een agenda met een looptijd van 2023 – 2028 en bevat 7 maatregelen om het jeugdzorgstelsel binnen de kaders te verbeteren. Het richt zich op de organisatie, toegang, inkoop en kwaliteit van het stelsel. De verwachting was dat deze technische en beleidsmatige aanpak leidt tot een systeemverbetering en dat daarmee een besparingsdoelstelling van 1 miljard (landelijk) vanaf 2026 gerealiseerd kan worden.  
In het rapport 'Groeipijn’ van de deskundigencommissie van Ark (2025) worden de volgende conclusies getrokken: Doorgaan op dezelfde weg brengt niet een goed werkend, beter beheersbaar en financieel houdbaar jeugdstelsel tot stand. De scope van de Hervormingsagenda is te smal. Er ligt een te grote nadruk op het anders organiseren van de Jeugdzorg. De oplossing voor de grote vraag naar Jeugdhulp ligt vooral in de systemen buiten de Jeugdzorg: in het gezin, op school, en in de samenleving. Jeugdhulp is aanpalend aan de andere levensdomeinen, en niet andersom. Daarnaast heeft de deskundigencommissie geconstateerd dat de  besparingsdoelstelling voor de komende jaren niet haalbaar is. Hierop heeft het Rijk in de meicirculaire 2025 aangegeven dat het ingroeipad van de maatregelen uit de Hervormingsagenda wordt vertraagd, waardoor de  ingeboekte besparingen vanuit de Hervormingsagenda voor de jaren 2026 en 2027 zijn teruggedraaid. Vanaf 2028 zijn deze  besparingen nog volledig ingeboekt. De deskundigencommissie zal in 2027 over de haalbaarheid hiervan opnieuw een advies uitbrengen, Dit advies heeft ook betrekking op de kostenontwikkeling in de jeugdzorg (zowel over de periode 2025 tot en met 2027 als  over de toekomstige inschattingen vanaf 2028).  Overigens willen wij hierbij nogmaals aangeven dat op lokaal niveau de maatregelen vanuit de Hervormingsagenda al grotendeels  zijn doorgevoerd en gerealiseerd. 

Voor een volledig beeld van de financiële ontwikkelingen met betrekking tot de jeugdzorg wordt verwezen naar de toelichting hierover in het hoofdstuk 'Financieel kader". 

Thema V - Onderwijs en ontwikkeling

Leerlingenvervoer
In 2026 werken we verder aan de implementatie van de nieuwe Verordening Leerlingenvervoer Veenendaal. Onderdeel van de verordening is het zelfstandig (leren) reizen. In 2026 geven we het zelfstandig (leren) reizen verder vorm.

Onderwijsachterstandenbeleid
In 2026 voeren we aanpassingen uit in het onderwijsachterstandenbeleid. Aanleiding hiervoor zijn de uitkomsten van een in 2025 uitgevoerd Rekenkameronderzoek, waarin aanbevelingen zijn gedaan om de inzet te verbeteren. Op basis hiervan herijken we onze lokale aanpak in nauwe samenwerking met het onderwijsveld, kinderopvanglocaties en andere partners.

Passend onderwijs
In het regionale Op Overeenstemming Gericht Overleg (OOGO) wordt met de Samenwerkingsverbanden samen vanaf 2026 gewerkt vanuit de nieuwe focusagenda 2026–2029.
In 2026 versterken wij de samenwerking tussen (passend) onderwijs en jeugdhulp. Dit doen wij door niet alleen regionaal afspraken te maken vanuit de focusagenda, maar ook lokaal met het onderwijsveld vraagstukken op het vlak van onderwijs-jeugd (door) op te pakken. 

Lokale Educatieve Agenda/lokaal onderwijsbeleid
De Lokale Educatieve Agenda (LEA) is een wettelijk verplichte overlegvorm tussen de gemeente en het onderwijs. In de gemeente Veenendaal bestaat de LEA naast het onderwijs ook uit kinderopvangorganisaties die zijn verenigd in een platform Kinderopvangorganisaties. Samen met deze partners startten we in 2025 met de nieuwe beleidsagenda Lokale Educatieve Agenda. We verbinden het LEA met lokale thema’s zoals deze zijn genoemd in het Integraal Beleidskader Sociaal Domein en de Veenendaalse visie op diversiteit, gelijkwaardigheid en inclusie. Dit houdt in dat we meedoen met de inspanningen die er al vanuit deze domeinen zijn. 
Het Lokale Educatieve Agenda (LEA)-overleg focust zich van 2025 tot en met 2029 onder andere op het gebruik van data: de “Staat van Educatie”. Daarmee kunnen vanuit inzicht gesprekken gevoerd worden over de wettelijke thema’s. Deze thema’s zijn voorkomen van segregatie, bevorderen van integratie, bestrijden van onderwijsachterstanden en afspraken over aanmeld- en inschrijfprocedures. Dit sluit ook aan bij de visie op diversiteit, gelijkwaardigheid en inclusie. 
In 2026 onderzoeken we welke openbare gegevens er zijn, landelijk, regionaal, lokaal en op wijkniveau. 

Thema VI - Sport

Sporten zorgt voor verbetering van de fysieke en mentale gezondheid, voor preventie van ziektes, draagt bij aan de sociale cohesie en helpt bij de deelname aan de maatschappij.  
Samen met Sportservice en alle sportaanbieders geven we in 2026 uitvoering aan het in 2024 vastgestelde beleidskader Sport en Bewegen “Samen Sterker met Sport en Bewegen 2024-2028'. Een van de voornaamste doelen in het beleid is dan ook het vergroten van de sportparticipatie. Met elkaar werken we er hard aan om iedereen, ongeacht achtergrond of vaardigheidsniveau, de mogelijkheid te geven én te stimuleren om actief, en met veel plezier, deel te nemen aan sport. Hiermee sluiten we aan op de visie diversiteit, gelijkwaardigheid en inclusie.
We werken in 2026 dan ook aan het verbeteren van de afstemming tussen vraag en aanbod, de aanwezigheid van aantrekkelijke en goed onderhouden toekomstbestendige voorzieningen, domein-overstijgende samenwerking én een uitnodigende beweegvriendelijke leefomgeving. Met als doel om van sporten en bewegen een gezonde, plezierige en nog meer gekozen vrijetijdsbesteding te maken die inwoners in Veenendaal gezond houdt en met elkaar verbindt.

Specifiek voor sportverenigingen met eigen vastgoed zetten we ons in voor mogelijkheden om hen te ondersteunen bij het versterken van de toekomstbestendigheid van dit vastgoed. Dit doen we ook met ondersteuning vanuit de provinciale regelingen op het gebied van verduurzaming. In 2026 wordt ook de gerichte ondersteuning van verenigingen voortgezet o.b.v. de uitkomsten van de in 2025 uitgevoerde vitaliteitsmonitor. Vanuit deze monitor, met resultaten van 98% van de verenigingen in Veenendaal, zullen de thema’s ‘beleid’, ‘kaders en vrijwilligers’ en financiën extra aandacht krijgen.   

We voeren het sportakkoord 2 uit. Dit wordt geen onderdeel van het Aanvullend Zorg- en welzijnsakkoord (AZWA) maar dit blijft bestaan en is nauw verbonden met de doelen van het AZWA. Ook JOGG zetten we in 2026 voort. 

Thema VII - Cultuur

In de Cultuurvisie Glans aan de Grift 2022-2030 staat hoe we samen met onze culturele partners de komende jaren aan de slag gaan met cultuur in Veenendaal. De centrale doelstelling uit de Cultuurvisie is dan ook het vergroten van deelname aan kunst- en cultuuractiviteiten onder onze inwoners. We doen dit door drempels en knelpunten die de deelname aan kunst- en cultuuractiviteiten in de weg kunnen staan, zo veel mogelijk weg te nemen. Dit zorgt voor een meer inclusief en toegankelijk cultureel aanbod. 

In 2026 wordt samen met onze culturele partners en mede op basis van de uitkomsten van een evaluatie uit 2025, de cultuurnota voor de tweede beleidsperiode van onze cultuurvisie opgesteld. Hierin bepalen we gezamenlijk de focus voor de periode 2026-2030 om deelname aan kunst- en cultuuractiviteiten verder te vergroten. In deze tweede beleidsperiode worden ook verhaallijn zes en zeven opgestart en uitgevoerd aan de hand van een in 2026 te ontwikkelen uitvoeringsprogramma. 

Uitvoering amendement één cultuurbedrijf
Op 15 mei 2025 heeft het college de raad geconsulteerd over de verdere uitvoering van het amendement één cultuurbedrijf (A2024.57). In de komende periode wordt hieraan een vervolg gegeven. De eerst volgende stap is om samen met de culturele partijen een gedetailleerde plan van aanpak te maken, inclusief een financiële vertaling van het vervolgtraject, dat vervolgens aan de raad zal worden aangeboden.

Zorgplicht Bibliotheken
De zogeheten ‘zorgplicht’, die waarschijnlijk per medio 2026 in de Wet stelsel openbare bibliotheekvoorzieningen (Wsob) wordt opgenomen, is er om te waarborgen dat iedere inwoner binnen een redelijke afstand toegang heeft tot een volwaardige bibliotheek. In 2026 worden verdere voorbereidingen getroffen voor de inwerkingtreding van deze wetswijziging in samenspraak met de bibliotheek. Zo wordt er onder andere een gemeentelijk meerjarenplan bibliotheekwerk opgesteld, waarin aangegeven staat hoe de wettelijke zorgplicht ingevuld wordt in de gemeente Veenendaal. 

In aanloop naar bovengenoemde wetswijziging konden gemeenten in 2023 een specifieke uitkering (SPUK) aanvragen voor de oprichting van nieuwe bibliotheekvestigingen en voor het verbeteren of door ontwikkelen van bestaande bibliotheekvoorzieningen. De gemeente Veenendaal heeft een aanvraag ingediend en toegekend gekregen voor de oprichting van een zogeheten ‘Wijkhuiskamer’ (d.w.z. een laagdrempelige, multifunctionele en inclusieve voorziening waar inwoners nóg makkelijker binnenstappen). In 2025 is deze voorziening gerealiseerd in de Binnenronde en zal tot medio 2026 (einddatum SPUK) in ieder geval in stand gehouden worden. 

Thema VIII - Welzijn

Opdracht Welzijn
Het Integraal Beleidskader Sociaal Domein 2024–2027 vormt de basis voor de opdracht op het gebied van Welzijn. Bij het opstellen van het jaarplan van Veens Welzijn werken we langs drie beleidslijnen: sociale leefbaarheid, opvoeden en (op)groeien, en kwetsbaarheid en meedoen.

De opdracht Welzijn draait om het versterken van de sociale basis. Een sterke sociale basis, bestaande uit mensen, netwerken en voorzieningen, vormt het fundament onder het welzijnsbeleid in Veenendaal. Veens Welzijn vervult hierin een sleutelrol als verbinder, ondersteuner en aanjager. We vragen Veens Welzijn om te bouwen aan krachtige buurten en mensen te versterken in hun zelfregie.
Tegelijkertijd erkennen we dat niet iedereen in gelijke mate kan meedoen. Daarom pakken we actief sociale ongelijkheid aan. Bijvoorbeeld op het gebied van gezondheid, armoede en kansen. Welzijn wordt ingezet als middel om barrières voor participatie te verminderen met speciale aandacht voor mensen in kwetsbare posities.
Zorg en welzijn werken steeds nauwer samen waarbij de focus ligt op preventie en nabijheid. Inwoners van alle leeftijden worden ondersteund via passende voorzieningen en sociale netwerken, afgestemd op hun leefwereld en behoeften. Dit sluit aan bij de visie op diversiteit, gelijkwaardigheid en inclusie.

In 2026 werken we verder aan het opzetten van een gezamenlijke leer- en ontwikkelcyclus om de opdracht welzijn voortdurend te verdiepen, te monitoren en waar nodig bij te stellen. Ook wordt welzijn in een vroeg stadium betrokken bij ruimtelijke ontwikkelingen, zodat de sociale dimensie structureel wordt meegewogen in de inrichting van wijken en buurten.
Binnen de  gemeente Veenendaal vindt de regie en sturing op de sociale basis als geheel plaats, en op welzijn in het bijzonder.

Doorontwikkeling impactmeting
In 2026 staat de borging en doorontwikkeling van deze impactmeting die in 2025 is opgezet centraal. Doel is om te komen tot een meer resultaatgerichte werkwijze, waarbij niet alleen input (zoals uren en middelen), maar vooral beoogde uitkomsten en maatschappelijke impact centraal staan. 
Door deze impactgerichte benadering versterken we de lerende samenwerking tussen gemeente en stichting Veens Welzijn en vergroten we de transparantie richting raad, partners en inwoners over de toegevoegde waarde van welzijn in Veenendaal.

Mantelzorgwaardering
De afgelopen jaren kregen mantelzorgers onder andere een bon als blijk van waardering. Hiervoor is een contract met Winkelstad Veenendaal afgesloten. Dit contract is in 2025 afgelopen. In 2026 vindt er een nieuwe aanbesteding plaats om de mantelzorgwaardering vorm te geven. 

Vrijwilligersplatform
In de tweede helft van 2025 is het vrijwilligersplatform geëvalueerd. Op basis van de evaluatie besluiten we of en hoe het vrijwilligersplatform gecontinueerd zal worden of  een andere vorm of invulling gekozen zal worden in 2026 die meer passend is om het goede gesprek met de organisaties te voeren. Vanuit Veens Welzijn blijft de kenniskring actief en het maatschappelijk netwerk. Vanuit deze netwerken is het mogelijk om elkaar te ontmoeten, te leren kennen en daardoor te weten wie welke vrijwillige ondersteuning biedt. 

Subsidieregeling Vrijwilligerswerk en Informele zorg
In 2025 is gestart, naar aanleiding van het meermaals overschrijden van het subsidieplafond, met het herzien van deze subsidieregeling. De vrijwilligersorganisaties worden actief betrokken in het proces om de regeling te herijken. In 2026 wordt de herziene subsidieregeling Vrijwilligerswerk en Informele zorg gepubliceerd; deze is dan van toepassing op de subsidieaanvragen vanaf 2027.
Daarnaast heeft de raad, naar aanleiding van deze herijking, de motie ‘Vrijwilligers zijn van grote waarde’ (M2025.40) aangenomen in de raadsvergadering van 15 juli 2025. In het proces van de herijking worden de verzoeken uit deze motie meegenomen.

Vrijwilligerswaardering
Wij bieden op diverse manieren ondersteuning aan vrijwilligers en vrijwilligersorganisaties in de sociale basis, bijvoorbeeld via de jaarlijks terugkerende vrijwilligerswaardering die wordt uitgereikt. Belangrijk om op te merken is dat we afgelopen jaren bij de vrijwilligerswaardering een verbreding van de aanvragen zien.  In navolging van het herzien van de subsidieregeling Vrijwilligerswerk en Informele zorg worden daarna ook de criteria voor de vrijwilligerswaardering herzien.