PARAGRAFEN

Weerstandsvermogen

Onder het weerstandsvermogen wordt verstaan het vermogen van de gemeente om financiële risico’s (tegenvallers) op te kunnen vangen zodat taken voortgezet kunnen worden en doelen bereikbaar blijven. Dit weerstandsvermogen wordt bepaald door een relatie te leggen tussen de beschikbare weerstandscapaciteit (middelen die beschikbaar zijn om niet begrote kosten te dekken) en de benodigde weerstandscapaciteit (de risico’s die de gemeente loopt waarvoor geen voorzieningen getroffen zijn).

De beschikbare gemeentelijke weerstandscapaciteit bestaat uit:

• de algemene reserve;
• de onbenutte belastingcapaciteit. 

De stand van de algemene reserve is gebaseerd op de stand na de tweede bestuursrapportage 2025.  

De onbenutte belastingcapaciteit verwijst naar het bedrag aan belastinginkomsten dat een gemeente theoretisch nog zou kunnen innen, als ze haar belastingtarieven zou verhogen tot het maximumtarief dat is toegestaan. 

De onbenutte belastingcapaciteit is voor 2026 zoals gebruikelijk herrekend. De aanpassing is gebaseerd op de gegevens uit de meicirculaire 2025. Jaarlijks wordt in deze circulaire de aanpassing van de gewichten (rekentarieven) van de verdeelmaatstaf onroerendzaakbelasting (OZB) gepubliceerd. Door de herrekening  van de maximale belastingcapaciteit ontstaat er een ruimte van € 10 miljoen.  Hierbij is al rekening gehouden met de belastingverhoging van € 3,5 miljoen die in 2026 wordt doorgevoerd. 

De onbenutte belastingcapaciteit loopt op van € 8 miljoen in 2025 naar € 10 miljoen in 2026. Hiervan is € 8 miljoen structureel van aard en € 2 miljoen incidenteel van aard.  Dat € 2 miljoen incidenteel is, komt door de geplande verhoging van de OZB met dat bedrag in 2027. Ter verduidelijking: het gaat hier om een theoretische benadering van de onbenutte belastingcapaciteit, aangezien het in Veenendaal ongebruikelijk is om de OZB tussentijds binnen een begrotingsjaar te verhogen.

Omdat in 2028 geen verhoging van de OZB voorzien is, blijft de onbenutte belastingcapaciteit in dat jaar staan op € 8 miljoen.

Risico's
In 2025 is het gemeentelijke risicomanagement herijkt. Ingezet is om ons meer te richten op de risico's die er echt toe doen in relatie tot de raadsdoelstellingen.

We zijn ervan overtuigd dat door het aanbrengen van deze focus een beter risicomanagement ontstaat. Ook verwachten we dat het risicogesprek zo effectiever kan worden gevoerd. En uiteindelijk is het ons daarom te doen. Het voeren van het risicogesprek helpt ons om tijdig maatregelen te nemen zodat we risico's kunnen voorkomen.  Immers voorkomen is beter dan genezen.

In de hiernavolgende tabel is een overzicht opgenomen van de  belangrijkste risico’s. 

Bij de vaststelling van de Kadernota 2025-2028 is een omvangrijk pakket aan maatregelen vastgesteld om het oplopende begrotingstekort in de komende jaren te dekken. Met dit pakket is een bedrag gemoeid van afgerond € 5,9 miljoen in 2025 oplopend naar afgerond € 16,9 miljoen in 2028.

De invulling en uitvoering van de vastgestelde heroverwegingsmaatregelen is gestart. Voor het realiseren van de geraamde opbrengsten zijn we in bepaalde gevallen afhankelijk van externe factoren (o.a. rijksbeleid, kostenontwikkelingen, regionale afspraken, ed.). Hierdoor bestaat het risico dat de ingeboekte besparingen niet volledig of later dan de ingeschatte planning gerealiseerd worden. Wij monitoren dit nauwgezet en de raad wordt hierover via de reguliere P&C-documenten geïnformeerd.

Toelichting op de risico's

1. Sociaal Domein:  Sinds 2015 zijn gemeenten verantwoordelijk voor Jeugdzorg en de Wmo. Het risicoprofiel van het sociaal domein is hoog. De belangrijkste ontwikkelingen die gevolgen hebben voor het risicoprofiel:

• Er is de laatste jaren sprake van een toenemende vraag naar Jeugdhulp. Veenendaal is daarbij helaas geen uitzondering op het landelijke patroon. We zien vooral de gemiddelde kosten per persoon aan Jeugdhulp stijgen. Het gaat hierbij om een structureel risico. Door de hulp dichter en laagdrempeliger bij gezinnen te organiseren worden meer gezinnen bereikt. Wanneer gezinnen onder druk staan, door bijvoorbeeld echtscheidingsproblematiek, financiële en psychische problemen, kan dit een negatieve weerslag hebben op de opvoedsituatie en daarmee de ontwikkeling van kinderen. In het merendeel van de ondertoezichtstellingen speelt een complexe echtscheiding een rol. Daarnaast zien we het mentaal welbevinden van jongeren en jongvolwassenen dalen. Hoewel we als gemeente steeds beter zicht en invloed hebben op de inzet van jeugdhulp is het een complexe opgave waarin het risico op overschrijdingen door de toename van het gebruik en intensiteit van de zorg nog zeker aanwezig blijft.

• In de Kadernota 2026-2029 is besloten om het financieel kader voor de jeugdzorg niet op te hogen en taakstellend binnen de begroting voor de komende jaren te hanteren. Het mogelijke risico op overschrijding van dit kader wordt vervolgens in de risicoparagraaf verwerkt.   

Met inbegrip van de eerder in de begroting opgenomen taakstellingen bedraagt het in te verdienen bedrag na de besluitvorming over de kadernota afgerond € 2,7 miljoen in 2026 en 2027 en afgerond € 4,7 miljoen vanaf 2028. Voor de berekening van het maximale risicoprofiel gaan we er op dit moment van uit dat deze bedragen niet inverdiend worden, dan wel dat de realisatie weliswaar plaatsvindt, maar teniet wordt gedaan door een verdere (autonome) groei van de kosten.  

Uit de eerste voortgangsrapportage  over 2025 vanuit de Jeugdhulpregio JeugdFV blijkt een verdere toename van kosten voor de jeugdzorg zichtbaar is van afgerond € 1,9 miljoen.  Het ligt in de lijn der verwachting dat deze kostenstijging een doorwerking heeft naar 2026 en volgende jaren. En dat daarmee, in lijn met de besluitvorming vanuit de kadernota,  het risicoprofiel met hetzelfde bedrag opgehoogd dient te worden van € 4,6 miljoen in 2026 en 2027 naar € 6,6 miljoen vanaf 2028.  

Het risicobedrag vanuit de uitgavenkant is hiermee berekend op € 6,6 miljoen. Aan de inkomstenkant bedraagt het risico van het niet realiseren van de geraamde rijksvergoeding € 0,9 miljoen. Hierdoor neemt het risicobedrag voor de jeugdzorg toe naar in totaal € 7,5 miljoen structureel. In het financieel kader vindt u een nadere toelichting op de ontwikkelingen in de jeugdzorg.  

Het risico voor de Wmo wordt geraamd op € 0,5 miljoen structureel.

2. Bij omvangrijke projecten, zoals de realisatie van Integrale Kindcentra (IKC), culturele voorzieningen zoals het theater, infrastructurele werken op het gebied van grond-, weg- en waterbouw, alsmede onderhoudswerkzaamheden, wordt in de kostenraming doorgaans een indexering toegepast. In de praktijk blijkt deze indexering, mede als gevolg van externe factoren zoals de aanhoudende krapte op de arbeidsmarkt en het tekort aan grondstoffen, regelmatig onvoldoende te zijn. Dit kan in de uitvoerende fase leiden tot aanzienlijke meerkosten waarvoor in de oorspronkelijke begroting geen voorziening is getroffen.

3. Met ingang van 2026 verandert de door de gemeente gehanteerde indexatiesystematiek bij gesubsidieerde instellingen. Hiertoe is gekozen zodat de gehanteerde systematiek voor de instellingen aansluit bij de systematiek die het Rijk hanteert bij het gemeentefonds. Voor de instellingen is de nieuwe systematiek financieel gezien minder gunstig dan de oude systematiek. Hierdoor kunnen financiële problemen ontstaan die leiden tot een extra verzoek om subsidie. 

4. Cyberrisico's

Er is een kans dat wij worden geconfronteerd met een cyberincident, zoals een hack,  ransomware aanval of inbraak. Wij kunnen dit, ondanks getroffen beheersmaatregelen, niet helemaal voorkomen. De dreigingsbeelden van Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV) en Nationaal Cyber Security Centrum (NCSC) blijven onverminderd hoog vanuit criminaliteit en ook vanuit statelijke actoren. Onze inzet is bedoeld om de kans dat een cyberincident gebeurt te verminderen en de impact bij een incident te beperken. 

5. Risico BUIG. Ten behoeve van de bijstandsuitkeringen ontvangen we van het Rijk het BUIG-budget (Bundeling Uitkeringen Inkomensvoorzieningen Gemeenten). Aangezien Veenendaal al langere tijd een zogenaamde ‘voordeelgemeente’ is (we ontvangen meer middelen van het Rijk dan we nodig hebben om de uitkeringen te betalen) is een deel van het BUIG budget een aantal jaren geleden structureel afgeroomd (€ 2 miljoen, omstreeks 10% van het toenmalige BUIG budget). 
In de afgelopen jaren bleek het (afgeraamde) budget voldoende om de kosten te dekken. De Voorjaarsraming 2025 van de Nederlandsche Bank verwacht een hogere werkloosheid in 2026.  In het geval het aantal bijstandspartijen verder toeneemt ontstaat een nadeel ten opzichte van het in onze begroting beschikbare budget. Gemeenten kunnen -onder voorwaarden- in aanmerking komen voor een zogenaamde vangnetregeling van het Rijk. Dit is pas mogelijk wanneer de kosten het beschikbaar gestelde BUIG budget met minimaal 5% overschrijden. Gezien het eerder afgeraamde budget betekent dit dat bij een stijging van het aantal bijstandspartijen Veenendaal in eerste instantie zelf aan zet is om tekorten op te vangen.  

6. Fiscale risico's
Bij de toepassing van de belasting - wetgeving (BTW, BCF, Loonheffing (met name WKR) etc.) kunnen verschillen van inzicht en/of interpretatie ontstaan, of kunnen de regels onjuist worden toegepast. Dit kan leiden tot een naheffing van de zijde van de fiscus. 

7. Renteontwikkeling
Op dit moment is de onzekerheid over de toekomstige economische ontwikkeling erg groot. Dit is het gevolg van de geopolitieke spanningen die van steeds grotere invloed zijn op de economie. Met het oog hierop loopt de gemeente voor het aantrekken van nieuwe leningen een behoorlijk renterisico.  

8. Netcongestie vormt een groeiend probleem. Het belemmert de ontwikkeling van het bedrijfsleven en kan vertraging veroorzaken in de woningbouw wanneer er onvoldoende capaciteit is voor elektriciteitsaansluitingen. Er vindt regelmatig overleg plaats met Stedin en Liander over deze problematiek. Een verzwaring van het elektriciteitsnet op lokaal en regionaal niveau vergt echter veel tijd, terwijl de vraag naar elektriciteit op korte termijn sterk toeneemt.  Bij de aanleg van gemeentelijke warmtenetten kunnen hierdoor extra kosten ontstaan voor het nemen van tijdelijke maatregelen totdat er weer voldoende ruimte op het net beschikbaar komt. Uitgegaan wordt van een risico van 0,5 miljoen en een kans van 90%.

9.Risico's IKC's en Theater. 
De genoemde projecten bevinden zich momenteel in de voorbereidende fase. In deze fase geldt het beschikbare budget als leidend kader voor de uitvoering. Indien zich risico’s voordoen, dienen de financiële consequenties hiervan binnen het bestaande budget te worden opgevangen. Dit kan bijvoorbeeld door een beroep te doen op de post ‘onvoorzien’. Indien dit niet toereikend is, zal het programma van eisen moeten worden aangepast. Door toepassing van deze beheersmaatregelen wordt ervan uitgegaan dat het netto risico bij deze projecten beperkt is. Om die reden worden zij als pm-post opgenomen.

10. Personeelstekort door krappe arbeidsmarkt. 
De landelijke arbeidsmarkt ontwikkelt zich langzaam van ‘zeer krap’ naar krap. Er is landelijk een licht dalende lijn in het aantal vacatures te zien. In tegenstelling tot een lichte landelijke afkoeling van de arbeidsvraag, neemt de vraag naar nieuw personeel bij gemeenten eerder toe dan af. Mogelijke verklaringen zijn taken die het Rijk overhevelt naar gemeenten, transities gericht op energie en duurzaamheid, de stijgende vraag naar voorzieningen die gemeenten aanbieden, de woningbouwopgave en de grotere uitstroom van 60-plussers in verband met pensionering. Ook in 2026  wordt volop ingezet om de arbeidsmarkt en werkzoekenden te begrijpen en te doorgronden. Hiervoor maken wij gebruik van onze recruitment-expertise, netwerken en gerichte mediacampagnes om de gemeente Veenendaal zo goed mogelijk te bemensen.  Door deze problematiek binnen het beschikbare personeelsbudget op te vangen is sprake van een pm risico.

11. Restrisico's.

In 2025 is een top 10 van grote risico's opgenomen in de begroting. De kleinere resteren risico's zijn ook in 2025 niet gepresenteerd maar hebben wel invloed op de hoogte van het risicobedrag.  Om 2025 en 2026 te kunnen vergelijken is berekend wat de invloed van de restrisico's in 2025 was. Dit bedrag is toegevoegd aan het risicobedrag 2026. De benadering van deze restrisico’s is voorlopig van aard, aangezien we in 2026 verder werken aan het verfijnen van de risicosystematiek.

Berekening Risicobedrag
De berekening van het risicobedrag komt als volgt tot stand. Eerst wordt het effect vermenigvuldigd met de kans. Vervolgens worden de bedragen die hier uitkomen bij elkaar opgeteld. 

De benodigde weerstandscapaciteit die uit de berekening van het risicobedrag voortvloeit kan worden afgezet tegen de beschikbare weerstandscapaciteit. De uitkomst van die berekening vormt het weerstandsvermogen.

Uit bovenstaande risicotabel blijkt dat er voor € 10,51 miljoen (alle risico's exclusief jeugdzorg) aan  incidentele risico’s aanwezig zijn terwijl er voor € 36,8 miljoen (algemene reserve € 34,6 en € 2 miljoen onbenutte belastingcapaciteit) aan incidentele weerstandscapaciteit beschikbaar is. We kunnen hieruit concluderen dat er voldoende incidentele capaciteit aanwezig is om incidentele risico’s op te vangen. 

De  structurele risico's  bedragen € 5,6 miljoen  en betreffen de jeugdzorg en WMO. Er is in 2026 € 8 miljoen structurele weerstandscapaciteit beschikbaar in de vorm van de onbenutte belastingcapaciteit.  Dit bedrag is voldoende om de structurele risico's bij de jeugdzorg en WMO op te vangen.
 
Op grond van het voorgaande kan vastgesteld worden dat de verhouding de incidentele / structurele risico’s en incidentele / structurele weerstandscapaciteit op orde is.  

Weerstandsvermogen

Om op een verantwoorde manier met risico’s om te gaan, is het noodzakelijk om voldoende financiële buffer aan te houden. Het weerstandsvermogen wordt uitgedrukt in een ratio, berekend als:

Ratio weerstandsvermogen = beschikbare weerstandscapaciteit / benodigde weerstandscapaciteit = € 44,6 miljoen / € 16,11 miljoen = 2,7

Een ratio van 2,7 duidt erop dat er voldoende zekerheid is dat de geïdentificeerde risico’s kunnen worden opgevangen met de beschikbare middelen.

Dit biedt een solide basis voor het huidige risicoprofiel, waarbij ook rekening is gehouden met restrisico’s en de verdere ontwikkeling van de risicosystematiek in 2026.

 Ter informatie het volgende: de provincie Utrecht – onze toezichthouder - heeft in de begroting 2025 een ratio van 1,9 (2024 1,7).  

Verplichte kengetallen financiële positie in de begroting
Het BBV schrijft voor dat in de paragraaf weerstandsvermogen en risicobeheersing zes financiële kengetallen moeten worden opgenomen. De beoordeling van de kengetallen kan alleen op een adequate wijze gebeuren als daar ook de financiële positie  van de gemeente bij wordt betrokken. De provincie Utrecht onze toezichthouder heeft aangegeven dat zij kiest voor een totaalbeoordeling in plaats van een beoordeling per kengetal afzonderlijk.

De schuldquote laat zien in hoeverre een gemeente afhankelijk is van vreemd vermogen (leningen) ten opzichte van haar structurele inkomsten (baten).  Hoe lager dit percentage is des te gunstiger het voor de gemeente is.  Om inzicht te verkrijgen in hoeverre sprake is van doorlenen aan particulieren en bedrijven wordt de netto schuldquote zowel in- als exclusief doorgeleende gelden weergegeven (netto schuldquote gecorrigeerd voor alle verstrekte leningen). Op die manier wordt duidelijk in beeld gebracht wat het aandeel van de verstrekte leningen is en wat dit betekent voor de schuldenlast. 
 
In 2026 daalt de gemeentelijke schuldquote gecorrigeerd voor leningen naar 83%. Een daling van 19% ten opzichte van de begroting 2025. Dit wordt  veroorzaakt door het gefaseerd opnemen van grote investeringen in het meerjareninvesteringsplan (MIP).  Vanaf 2026 zien we dat de ratio oploopt. Dit effect treedt op doordat het MIP een forse ambitie in zich heeft. 

Onze toezichthouder: de provincie Utrecht hanteert als neutrale norm een percentage tussen de 90% en 130%.  Boven de 130% is er sprake van meest risicovol (Bron: GTK 2020).  De norm van 130% wordt in 2029 nog niet overschreden maar komt er net onder. Belangrijk is dan om daar waar mogelijk bij te sturen door een verdere fasering van de investeringen. Ook wordt het steeds belangrijker om de rentelasten in de begroting verder zeker te stellen. Met het ook hierop is bij de inventarisatie van de risico's een bedrag van € 420.000 opgenomen om tegenvallers bij de renteontwikkeling verantwoord op te kunnen vangen.

Overigens is uit het overleg met onze toezichthouder gebleken dat het hier niet om harde normen gaat. Belangrijker is om te kijken naar het totale gemeentelijk financieel perspectief. 

Verder wordt nog verwezen naar het financieel kader in deze begroting en de nadere duiding van de kengetallen naar aanleiding van de motie van SGP, CDA, Pro Veenendaal en CU  d.d. 15 juli 2025. 
 

De solvabiliteitsratio geeft de verhouding eigen/vreemd vermogen aan en helpt om inzicht te krijgen in welke mate wij in staat zijn aan onze financiële verplichtingen te voldoen. Deze ratio daalt  in 2026 naar 29%. De verklaring hiervoor is dat in 2026 extra vreemd vermogen nodig is voor de financiering van de investeringen.  Deze tendens zal zich in 2027, 2028 en 2029 verder doorzetten.  Onze toezichthouder geeft aan dat een percentage onder de 20% meest risicovol is. Volgens de huidige prognose blijven we in de huidige meerjarenbegroting boven de 20%.     

Het kengetal grondexploitatie geeft weer hoe de waarde van de grond zich verhoudt tot de totale (geraamde) baten. De grondexploitatie kan een forse impact hebben op de financiële positie. De boekwaarde van de voorraden grond is van belang, omdat deze waarde moet worden terugverdiend bij verkoop. Voor de berekening van dit kengetal worden de niet in exploitatie genomen gronden en de bouwgrond in exploitatie bij elkaar opgeteld en gedeeld door de totale baten. Dit kengetal geeft aan dat de gemeente op het terrein van de grondexploitatie iets meer risico gaat lopen door grote projecten als Het Ambacht en Spoorzone. De boekwaarde van de complexen loopt hierdoor wat op. In 2029 zien we dat een aantal complexen wordt afgesloten waardoor het risico terugvalt.
 
De structurele exploitatieruimte wordt bepaald door het saldo van structurele baten en lasten en het saldo van de structurele onttrekkingen en toevoegingen aan reserves gedeeld door de totale baten. Een begroting waarvan de structurele baten hoger zijn dan de structurele lasten is meer flexibel dan een begroting waarbij structurele baten en lasten in evenwicht zijn. In 2026 komt de structurele exploitatie ruimte uit rond de 2,1.  
  
De belastingcapaciteit geeft inzicht hoe de belastingdruk in de provincie of gemeenten zich verhoudt ten opzichte van het landelijke gemiddelde. De toelichting hiervan is opgenomen in paragraaf G Lokale heffingen.

Wegen, kunstwerken, Openbare verlichtingen en technische installaties

Beleidskaders
Het vastgestelde beleidskader is het Omgevingsprogramma Openbare Ruimte 2022-2025 (OPOR 2022-2025).
Kapitaalgoederen die aan het einde van de technische of maatschappelijke levensduur zijn worden gereconstrueerd. Hierbij wordt gekeken of vervangingen integraal opgepakt kunnen worden.

Financiële consequentie (langjarig)
De komende jaren staat de gemeente voor een grote vervangingsopgave voor de openbare ruimte, waaronder de wegen, kunstwerken, openbare verlichting en verkeersregelinstallaties. Deze zijn veelal aangelegd en gefinancierd vanuit de grondexploitatie. Bij vervanging levert dit een toename op van kapitaal- en rentelasten zoals in onderstaande grafiek is weergegeven. 

 
Figuur 1: visualisatie kapitaallasten taakveld verkeer en vervoer 

De verkeersregelinstallaties (VRI's) zijn aan het eind van hun levensduur en aan vervanging toe.  De eerste VRI’s zijn in 2024 en 2025 vervangen door intelligente installaties (iVRI’s). De komende jaren wordt geïnvesteerd in de vervanging van de overige VRI’s. 

Bij het vaststellen van het OPOR is besloten in 2026 een voorziening met een jaarlijkse dotatie van € 1.370.000,- in te stellen voor financiering van het groot onderhoud van de asfaltverhardingen. In de kadernota 2025-2028 (heroverwegingen) is besloten om de jaarlijkse dotatie te verlagen naar € 1.020.000,-.

Vertaling begroting
Voor de reconstructies aan wegen en kunstwerken is voorgesteld om een investeringsbudget van   € 1.410.000 van 2027 naar 2026 te verschuiven. Dit zodat aansluitend op fase 2 gestart kan worden met fase 3 van de reconstructie in wijk de Pol. Dit om langere overlast voor de omwonenden en extra kosten te voorkomen.  

Voor het dagelijkse onderhoud zijn in 2026 de volgende bedragen in de exploitatiebegroting opgenomen: 
•    Wegen en kunstwerken en gladheidbestrijding € 3.105.899,-;
•    Openbare verlichting, technische installatie en VRI € 842.985,-;
•    Straatmeubilair , bewegwijzering en bebording € 334.604,-;
•    Reiniging openbare ruimte en onkruidverwijdering € 1.165.343,-.

Riolering

Beleidskaders
Het vastgestelde beleidskader is het Omgevingsprogramma Openbare Ruimte 2022-2025 (OPOR 2022-2025).

Financiële consequentie (langjarig)
De komende jaren worden riolen vervangen welke aangelegd zijn vanuit de grondexploitatie, ook worden nieuwe hemelwaterrioleringen en waterbergingen aangelegd. De komende jaren levert dit door deze bedragen te investeren een toename aan kapitaalslasten op zoals in de onderstaande grafiek is weergegeven.

Figuur 2. visualisatie toename kapitaallasten taakveld riolering

Elk jaar worden in Veenendaal reconstructies uitgevoerd van straten en wijken. Hierbij wordt het hemelwater afgekoppeld van het vuilwaterriool. Het regenwater komt dan in het oppervlaktewatersysteem wat berging bevat en afvoer naar de Grift. Omdat er door klimaatinvloeden in de toekomst grotere piekbuien zullen gaan optreden, bestaat het gevaar dat De Grift door de aanliggende gemeenten dusdanig wordt belast dat dit benedenstrooms bij Amersfoort voor problemen kan zorgen. Om deze piek in de afvoer van regenwater te dempen, en water vast te houden waar het valt, kan het regenwater ter plaatse langer geborgen dan wel geïnfiltreerd worden. In de Veense situatie is dit echter heel complex vanwege de hoge grondwaterstand in relatie tot het benodigde ruimtebeslag. Of berging en infiltratie mogelijk en noodzakelijk is, is daarom maatwerk per locatie. De klimaatstresstest die op het moment wordt uitgevoerd, zal hierin sturing geven. De extra investeringskosten en de gevolgen voor de kapitaallasten en rioolheffing voor de komende jaren worden in het nieuwe OPOR in beeld gebracht. 

Vertaling begroting
Voor afkoppelprojecten en rioolvervangingen is in 2026  een bedrag van € 1.400.000,- opgenomen.  Dit betreft het voorstel voor verschuiving van de middelen van 2027 naar 2026 voor fase 3 van de reconstructie van wijk de Pol.

Voor het dagelijkse onderhoud zijn onderstaande bedragen in de exploitatiebegroting 2026 opgenomen:

• Rioolbeheer €  576.669,-;
• Reinigen en onderhouden kolken en plaagdierbestrijding €  305.906,-;
• Onderhoud pompen en persleidingen €  277.411,-.

Ook is € 155.000,- beschikbaar voor het stimuleren van afkoppelen van regenwater en vergroenen van particuliere percelen. En er is € 150.000,- beschikbaar voor het afkoppelen van regenpijpen bij reconstructieprojecten. Deze impuls wordt gedekt uit de voorziening rioleringen.

Water

Beleidskader
Het vastgestelde beleidskader is het Omgevingsprogramma Openbare Ruimte 2022-2025 (OPOR 2022-2025).

Financiële consequentie
Naast het regulier onderhoud zoals het maaien en korven van vijvers en sloten worden in 2026 meerdere watergangen en oevers voorzien van nieuwe beschoeiingen of omgevormd tot natuurvriendelijke oevers.

Vertaling begroting
Voor het vervangen van beschoeiingen is in 2026 vanuit het meerjareninvesteringsplan €159.185,- opgenomen. 

Voor het dagelijkse onderhoud zijn onderstaande bedragen in de exploitatiebegroting 2026 opgenomen:

• Maaien vijvers en klein onderhoudswerk € 91.376,-;
• Baggerwerkzaamheden € 158.905,-.

Groen en speelvoorzieningen/ Bewegen, Ontmoeten, Spelen en Sporten (BOSS)

Beleidskader
Het vastgestelde beleidskader is het Omgevingsprogramma Openbare Ruimte 2022-2025 (OPOR 2022-2025). Voor de openbare sport- en speelvoorzieningen is dit uitgewerkt in het BOSS uitvoeringsplan 2023-2030.

Er wordt zoveel mogelijk integraal gewerkt. Investeringen aan het groen en speellocaties vinden gelijktijdig plaats met reconstructies van buurten of met onderhoud aan verhardingen. Groot voordeel van de integrale aanpak is onder andere dat er duurzame groeiplaatsen voor bomen aangelegd kunnen worden onder de verharding. Hierdoor kunnen bomen groot en oud worden en daarmee een belangrijke bijdrage leveren aan het klimaat. Uitgangspunt is dat waardevol groen behouden blijft en dat Veenendaal in 2030 groener is dan in 2020.

Ook investeren we in het omvormen en renoveren van speellocaties conform het BOSS-principe (zie OPOR). Er ontstaat op termijn een heel netwerk van verschillende type BOSS-plekken voor verschillende leeftijdscategorieën. Hierbij wordt buurtgericht gewerkt, waarbij iedere woonbuurt om de 7 à 8 jaar aan de beurt komt. De BOSS-locaties worden vervolgens geüpdatet op basis van de veranderende leeftijdsopbouw van een buurt. Naar verwachting zijn in 2030 alle buurten in Veenendaal aan de beurt geweest.

Naast bewegen, ontmoeten, spelen en sporten (BOSS) is er bij de buurtaanpak veel aandacht voor vergroening (klimaat), inclusie, duurzaamheid en circulariteit.

Financiële consequentie
De ambities uit het OPOR en het raadsakkoord voor groen- en speelvoorzieningen zijn groot en vragen een flinke investering. Het is de verwachting dat de kapitaallasten (rente en afschrijving) voor groen en speelvoorzieningen geleidelijk toenemen zoals in onderstaande grafiek weergegeven. Vanaf 2035 zullen de kapitaallasten naar verwachting € 1.000.000,- per jaar hoger zijn dan in 2020. 

Figuur 3: visualisatie toename kapitaallasten taakveld Openbaar groen en (openlucht) recreatie

Vertaling begroting 
Om te investeren in kwantitatief en kwalitatief hoogwaardig groen en een gezonde en groene leefomgeving is in het meerjareninvesteringsplan (MIP) in 2026 voor groen een bedrag opgenomen van € 90.000, -. Dit betreft de verschuiving van middelen van 2027 naar 2026 voor fase 3 van de reconstructie van wijk de Pol.

Voor de vervanging van bomen is € 100.000, - opgenomen ook voor fase 3 van wijk de Pol.

Voor de vervanging, omvorming en optimalisatie van de speellocaties naar BOSS-locaties is in 2026 geen bedrag opgenomen door het besluit van de heroverwegingen.

Voor het dagelijkse onderhoud zijn in de exploitatiebegroting 2026 beschikbaar:

• Onderhoud groen: € 4.058.776,-;
• Speelvoorzieningen: € 239.422,-;
• Hondenvoorzieningen: € 42.356,-.

Buitensport

In het kader van de heroverweging in 2025 zijn alle investeringen in de sportvoorzieningen  een jaar doorgeschoven.  Buitensportvoorzieningen worden getoetst aan de landelijk gestelde eisen van NOC*NSF en de verschillende sportbonden. Daar waar voorzieningen niet meer bruikbaar zijn in verband met de eisen vanuit NOC*NSF zullen we actie ondernemen en indien noodzakelijk  alsnog investeringsvoorstellen aan u voor leggen. Dit zal incidenteel leiden tot een verstoring van de bedrijfsvoering.

Vertaling begroting
Voor het realiseren van deze werkzaamheden en het aanschaffen van materieel is in 2026 € 535.506,- budget noodzakelijk en beschikbaar.

Vastgoed

Beleidskader
Het Vastgoedbeleidsplan wordt in 2025 geactualiseerd. In navolging hierop wordt het Vastgoedbeheerplan en het meerjarenonderhoudsplan duurzaam geactualiseerd. Rekening houdend met de beleidsuitgangspunten van de gemeente voor verduurzaming en circulariteit. Een belangrijk project in dit kader is de herinrichting en verduurzaming van het gemeentehuis. 

In het kader van de wet Primair onderwijs en de wet Voortgezet onderwijs is in 2025 een nieuw Integraal Huisvestingsplan voor onderwijshuisvesting opgesteld, voor de planperiode tot 2026-2040, waarin is voorgesteld ook de verordening huisvesting onderwijs te actualiseren naar de modelverordening van de VNG. De planvorming bestaat uit 3 fases waarvan fase 1 is verwerkt in het meerjareninvesteringsplan (zie ook Programma 3, Thema V Onderwijs en ontwikkeling).  Voor de financiering wordt uitgegaan van actuele marktprijzen die jaarlijks worden gebenchmarkt. Voor de verwerking van vastgoedinvesteringen in het meerjareninvesteringsplan is het uitgangspunt de vigerende nota waardering en afschrijving.

In navolging van het Integraal Huisvestingsplan voor onderwijshuisvesting hebben wij het voornemen dit plan te verbreden naar een voorzieningenplan voor realisatie en vervanging van maatschappelijk vastgoed ten behoeve van welzijn, sport en cultuur. 

Overzicht kwaliteitsniveau 
We vervangen maatschappelijk vastgoed conform wet- en regelgeving, rekening houdend met de beleidsuitgangspunten van de gemeente voor verduurzaming en circulariteit. We houden het maatschappelijk vastgoed tijdens de levensduur correctief en planmatig in stand op kwaliteitsniveau 3 van de NEN 2767 (redelijk).  De laatste 5 jaar voor groot onderhoud of einde levensduur wordt het vastgoed in standgehouden op kwaliteitsniveau 4 van de NEN 2767(matig).

Financiële consequenties 
Benodigde vastgoedinvesteringen, zoals voortkomend uit het Integraal Huisvestingsplan  voor onderwijshuisvesting, worden opgenomen in het meerjareninvesteringsplan, onderdeel van de programmabegroting. Op basis van het vastgoedbeheerplan en het duurzaam meerjarenonderhoudsplan (DMJOP) word een jaarplan voor onderhoud opgesteld en vastgesteld door het college. 

Vertaling begroting
In het meerjareninvesteringsplan is een investeringen van € 1.626.533,- opgenomen voor 2026.- In 2026 voeren conform beheerplan correctief en planmatig onderhoud uit wat wordt bekostigd uit de  onderhoudsvoorziening.

Kasgeldlimiet

In 2026 kan afhankelijk van de renteontwikkeling een deel van de financieringsbehoefte gedekt worden met kasgeldleningen. De kasgeldlimiet komt in 2026 uit op ongeveer € 24,65 miljoen (8,5% van het begrotingstotaal van € 290 miljoen). Bij een overschrijding van de kasgeldlimiet dan wel bij een stijgende rente zullen er langlopende geldleningen worden afgesloten. Het gemeentelijk treasury comité (portefeuillehouder financiën, directeur bedrijfsvoering, teamleider financiën en treasurer) neemt hiertoe het initiatief. 

Liquiditeitsbehoefte 

De gemeentelijke liquiditeitsbehoefte 2026 wordt weergegeven in de grafiek liquiditeitsplanning. In het eerste kwartaal is er een liquiditeitstekort, voornamelijk doordat veel rente en aflossing van leningen dan betaald moeten worden. Ook vragen de nodige investeringen om financiering. In het tweede kwartaal vermindert het tekort als gevolg van de belastinginkomsten. In het derde kwartaal stabiliseert de situatie door inkomsten uit het btw-compensatiefonds. In het vierde kwartaal wordt een toename van de behoefte aan liquiditeit verwacht door de bekostiging van nieuwe investeringen. Vooral aan het einde van jaar neemt de behoefte toe doordat er dan geen inkomsten uit het gemeentefonds meer zijn, terwijl de betalingen vaak oplopen. De gemeentelijke liquiditeitsbehoefte zal worden ingevuld met kasgeldleningen en langlopende leningen. Deze worden verwerkt in bovenstaand overzicht zodra de leningen afgesloten zijn.

Door het meerjareninvesteringsplan (MIP) stijgt de gemeentelijke schuld aanzienlijk. Per 1 januari 2026 wordt een netto schuld verwacht van € 156,3 miljoen.  In 2026 neemt de schuld toe met € 49,2 miljoen.  In 2027 met € 52,6 miljoen. In 2028 met € 64,8 miljoen en in 2029 met € 57 miljoen.  Aan het einde van 2029 komen we dan uit op een schuld van € 379,9 miljoen.  

Voor een beoordeling van de hoogte van de gemeentelijke schuld wordt u verwezen naar de kengetallen die opgenomen zijn in paragraaf A Risicomanagement en weerstandsvermogen.

Renterisiconorm

Veenendaal voldoet aan de renterisiconorm.  Volgens de wet FIDO bedraagt de renterisiconorm minimaal 20% van het begrotingstotaal. Dit komt overeen met een gemiddelde looptijd van de leningenportefeuille van 5 jaar. Omdat leningen worden afgesloten met een looptijd van 10 jaar en langer wordt ruim voldaan aan deze norm.  

De beschikbare ruimte loopt de komende jaren terug doordat er veel geleend moet worden voor het MIP.  

Toerekening rente
In de notitie “Rente” van de commissie BBV is opgenomen dat de paragraaf financiering ook inzicht moet geven in de rentelasten uit externe financiering, het renteresultaat en de wijze van toerekening. Daarom is het verplicht om het voorgaande renteschema op te nemen. Voor alle cijfers geldt x 1.000.

De rentelasten voor externe financieringen worden begroot op € 4.200 (A). De externe rentebaten worden berekend op  € 400 (B). De door te rekenen externe rente bedraagt per saldo € 3.800 (A-B=C).

Bij faciliterende grondexploitaties (C1) moet overeenkomstig de Omgevingswet voor de rentetoerekening wel een ander rentepercentage worden gehanteerd. Voorlopig verwachten wij dat dit voor Veenendaal niet toepassing is. Daarom is er een bedrag van O euro opgenomen.

De rente die in het kader van projectfinanciering wordt doorbelast bedraagt € 300 (C2).  

Veenendaal kent geen doorverstrekte leningen waarvoor een specifieke lening is aangetrokken waardoor dit bedrag op 0 uitkomt (C3). 

Het saldo door te rekenen externe rente bedraagt dan (C)-(C2)= € 3.500 (D).

De rente over reserves en voorzieningen wordt begroot op € 3.600 (D1 + D2). De aan de taakvelden toe te rekenen rente is dan (D)+(D1)+(D2)= € 7.100 (E).  

De werkelijk aan taakvelden toegerekende rente bedraagt € 7.100 (F). 

Het renteresultaat op treasury komt dan uit op 0 (G).  

Het in deze begroting gehanteerde rentepercentage (renteomslag) ten laste van de integraal gefinancierde activa bedraagt 2,0%.

Ten aanzien van de rentetoerekening aan grondexploitaties is de notitie rente in 2023 gewijzigd. Vanaf 2016 was in verband met de invoering van de Vennootschapsbelasting voor grondexploitaties de rentetoerekening gebaseerd op het gemiddelde rentepercentage over het vreemde vermogen. In de praktijk hanteert de Belastingdienst een andere toerekening van rente aan de grondexploitaties. Hiermee is de noodzaak voor een afwijkend rentepercentage voor grondexploitaties vervallen en daarom wordt met ingang van het begrotingsjaar 2025 verplicht de rente-omslag (voor 2026 dus 2,0%) gebruikt voor de rente aan de grondexploitaties.  

EMU-saldo cijfers

In het Besluit Begroting en Verantwoording (BBV, art. 20) is vastgelegd dat gemeenten het geraamde EMU-saldo moeten opnemen in de programmabegroting over het vorig begrotingsjaar, het begrotingsjaar jaar en de drie daaropvolgende jaren. 

Het EMU-saldo is het saldo van de inkomsten en uitgaven met derden (dus exclusief afschrijvingen, waarde mutaties, etc.) van de overheid op transactiebasis in een bepaald jaar. Het EMU-saldo geeft aan of er in een bepaald jaar met reële transacties meer geld uitgegeven wordt dan er binnenkomt, of dat er geld overblijft. Het EMU-saldo is daarmee een indicatie voor de ontwikkeling van de liquiditeits- en financiële positie (eigen vermogen en schulden) van de gemeente.

In 2026 en 2027 raamt de Nederlandse Bank het EMU-saldo op respectievelijk op -3,5% bbp en -2,7% bbp. De 3%-tekortnorm wordt in 2026 overschreden door omvorming van het militaire pensioensysteem. In 2027 verbetert het EMU-saldo licht door geplande ombuigingen op onder andere ontwikkelingssamenwerking, het ambtenarenapparaat en uitgaven rondom asiel. Ondanks deze verbetering is er amper afstand tot de 3%-tekortnorm.

In Veenendaal wordt als gevolg van het MIP in 2026 en de daaropvolgende jaren op kasbasis veel meer geld uitgegeven dan  er binnenkomt. Het EMU-saldo wordt dan ook  fors overschreden met name vanaf 2027. 

Op basis van de landelijke ontwikkeling van het EMU saldo neemt de kans toe dat de gemeente te maken krijgt met boetes vanwege de overschrijding van het EMU saldo.  Gelet op de beperkte omvang van de overschrijding in 2026 van het EMU-saldo ad. € 3,5 miljoen zullen naar verwachting geen boetes aan de gemeente Veenendaal worden opgelegd. 

In 2027 wordt op landelijk niveau de 3% norm niet overschreden. Doordat er op landelijk niveau voldoende ruimte is worden er voor Veenendaal nu nog geen boetes voorzien, ondanks dat de overschrijding op micro niveau € 30,7 miljoen bedraagt.  

Beleidsuitgangspunten

Bij het opstellen van het beleid voor de lokale heffingen houden we rekening met de landelijke wet- en regelgeving en de diverse (lokale) belastingverordeningen en regelingen.

Indexatie 2026
De tarieven van de gemeentelijke heffingen zijn in deze programmabegroting trendmatig met 2,7% verhoogd, zoals in de Kadernota 2026 -2029 is aangegeven. De tarieven voor de afvalstoffenheffing, riool- en waterzorgheffing, leges en kosten van lijkbezorging zijn daarvan uitgezonderd. Deze tarieven zijn in afzonderlijke beleidsdocumenten vastgesteld. Hiervoor geldt als uitgangspunt een maximale kostendekkendheid van 100%. 

Uitbesteding werkzaamheden naar Gemeenschappelijk Belastingkantoor Lococensus Tricijn (GBLT)
Op 22 juni 2023 heeft de gemeenteraad besloten om de werkzaamheden in het kader van de lokale heffingen uit te besteden aan GBLT. Dit betekent dat met ingang van 1 januari 2025 de heffing en inning van de volgende belastingen en heffingen door het GBLT wordt uitgevoerd: 
- onroerendezaakbelastingen (OZB);  
- riool- en waterzorgheffing;
- afvalstoffenheffing;
- hondenbelasting;
- precariobelasting;
- reclamebelasting;
- bedrijven investeringszone (BIZ) Winkelstad Veenendaal;
- toeristenbelasting. 

Het heffen van leges, begraafrechten en parkeerbelasting blijft in beheer bij de gemeente. Dit, omdat deze heffingen decentraal in de gemeente worden uitgevoerd en/of niet passen in het heffingsproces van GBLT.

Hieronder geven we per belastingsoort een korte toelichting.

TOELICHTING PER BELASTINGSOORT

Onroerendezaakbelastingen (OZB)
De OZB is van de belastingen en heffingen die de gemeente heft, de belasting die voor de gemeente de grootste opbrengst genereerd. We begroten de opbrengst door het tarief te vermenigvuldigen met de WOZ-waarde van de onroerende zaken. De WOZ-waarde wordt ieder jaar opnieuw bepaald (getaxeerd). Voor het belastingjaar 2026 taxeert het GBLT alle onroerende zaken in de gemeente Veenendaal. Eind oktober ontvangen wij van het GBLT de gegevens over de waardeontwikkeling ten opzichte van 2025. Deze waardeontwikkeling heeft nog invloed op de hoogte van de tarieven.  Stijgt de WOZ-waarde meer dan waarmee  wij nu rekening hebben gehouden, dan daalt het tarief, en vice versa. Met andere woorden; de verschuldigde OZB blijft gelijk.

Bij het vaststellen van de tarieven voor de OZB zijn er een aantal afspraken gemaakt. 
1.    We hebben afgesproken dat de waardeontwikkeling van de WOZ-waarden geen invloed heeft op de te betalen OZB. Dit houdt in dat bij een waardestijging van de WOZ-waarden, wij de tarieven voor de OZB naar beneden bijstellen. Daarentegen verhogen wij de tarieven als er sprake is van een waardedaling. Dit doen wij om in ieder geval jaarlijks dezelfde OZB-opbrengst te realiseren. Voor de berekening van de tarieven 2026 hebben we nu rekening gehouden de WOZ-waarden van woningen gemiddeld met 4% stijgen. De stijging van de WOZ-waarden van niet-woningen zetten we op gemiddeld 2,5%.
2.    Verder is afgesproken dat we de OZB-opbrengst verhogen met de jaarlijkse prijsindex. Deze is voor 2026 vastgesteld op 2,7%.  Deze verhoging verwerken wij in de tarieven.
3.    Tot slot verhogen wij de OZB-opbrengst voor de jaren 2025, 2026 en 2027 jaarlijks met 10%. Dit is besloten in de raadsvergadering van 9 juli 2024. Dit doen wij om de kosten van de lokale voorzieningen te kunnen blijven betalen.

Op basis van wat we hierboven hebben geschreven, worden de tarieven voor 2026:

Riool- en waterzorgheffing
De riool- en waterzorgheffing hangt samen met de wettelijke zorgplicht die de gemeente heeft voor onder meer de afvoer van water, beheer van het grondwaterpeil en voorkomen van droogte. Als gemeente treffen we collectieve maatregelen die noodzakelijk zijn om deze watertaken uit te voeren. De  kosten hiervan verhalen we via de riool- en waterzorgheffing. Er wordt daarbij onderscheid gemaakt tussen aansluitrechten, die doorgaans worden geheven van de eigenaren van de aangesloten eigendommen en afvoerrechten, die uitsluitend kunnen worden geheven van de gebruikers van die eigendommen.

In het Omgevingsprogramma Openbare Ruimte 2022-2026 (OPOR) dat is vastgesteld op 25 november 2021 is de ambitie vastgelegd om de tarieven van rioolheffing zo laag mogelijk te houden. Daarnaast is er de wens om de taken die samenhangen met de riool- en waterzorgtaken 100% kostendekkend uit te voeren. Omdat er sprake is van stijging van kosten worden de tarieven meer verhoogd dan alleen de indexatie. Wel beperken we de stijging in de tarieven door gebruik te maken van de egalisatiereserve rioolheffing. 
In 2026 wordt er een nieuw OPOR opgesteld.

Door de Raad is in november 2024 een motie aangenomen om een andere (eerlijkere) manier van heffen te onderzoeken. In augustus is er een raadsinformatiebrief verstuurd, waarin is aangegeven dat de diverse mogelijkheden worden onderzocht. Eind 2025 wordt de raad geïnformeerd over de mogelijkheden en eind 2026 wordt aan de Raad de nieuwe verordening Riool- en waterzorgheffing voorgelegd.  

Het tarief van 2025 wordt verhoogd met een bedrag van € 4,54 door de toepassing van indexatie en € 7,42 door de kosten van straatvegen. Het gemiddelde tarief 2025 zou daarmee uitkomen op € 202,91.  Als gevolg van prijsstijgingen houden we bij het bepalen van het tarief ook rekening met een indexering van 2,7%. Daarmee zou het tarief, zonder gebruik te maken van egalisatie, uitkomen op € 209,45.  Deze stijging kan voor € 23,45 gedekt worden door een onttrekking aan de voorziening. Het gemiddelde tarief komt daarmee op € 186,00. Het gemiddelde tarief stijgt daarmee met € 18,00. 

Onderstaand treft u de tarief ontwikkeling van de riool- en waterzorgheffing over de  afgelopen  vijf jaar aan.

Afvalstoffenheffing
Het huishoudelijk afval wordt verwerkt via Afvalverwijdering Utrecht (AVU). De AVU is een gemeenschappelijke regeling van alle Utrechtse gemeenten.

De afvalinzameling wordt gedaan door ACV, een NV van de gemeenten Ede, Wageningen, Renkum, Scherpenzeel, Renswoude en Veenendaal. De tarieven voor 2026 zijn gebaseerd op het in 2016 ingevoerde systeem van betalen per keer voor restafval (Diftar) ter bevordering van hergebruik van grondstoffen. Dit naast een vast bedrag aan afvalstoffenheffing los van de inzameling. 

Het uitgangspunt van het huidige beleid is erop gericht 100% van de inzamelings- en verwerkingskosten van het afval in de tarieven te verdisconteren. Sinds 2016 betalen huishoudens jaarlijks een vast bedrag aan afvalstoffenheffing, ook als zij geen afval voor inzameling aanbieden. De heffing wordt opgelegd aan de gebruiker van een perceel. Daarnaast betaalt de gebruiker een variabel bedrag per keer dat restafval wordt aangeboden, de zogenaamde diftar. 

Voor 2026 indexeren we zowel het vaste als variabele tarief.  Door toepassing van de indexatie is als gevolg van de gewenste maximale kostendekkendheid van 100% een aanvullende tariefcorrectie van € 4,91 nodig. In 2023 is besloten tot een verruiming van de normen voor de kwijtschelding waardoor vanaf dat jaar hogere lasten ontstaan. In 2025 hebben we het vaste tarief met € 28,21 euro verlaagd en hiervoor dekking uit de reserve Afval aangewend.  Ook in 2026 wordt een substantieel bedrag vanuit de reserve Afval aangewend om tariefegalisatie te realiseren. Per huishouden wordt hier € 38,01 voor uit de reserve gehaald.  We kunnen niet alles egaliseren, omdat anders de reserve over 4 jaar negatief uitkomt. Daarom voeren we wel de indexering door op het tarief. Het vaste tarief van 2026 komt hiermee uit op € 256,75.  

In onderstaande tabel treft u een cijfermatige toelichting van de tariefontwikkeling 2025 naar 2026.

Onderstaand treft u een overzicht van de tarieven van 2026 en de afgelopen drie jaar. 
De tarieven voor zowel het basistarief als de aanbiedingen van restafval worden geïndexeerd. 

Veenendaal komt daarmee in 2026 uit op gemiddeld € 332,00 voor een huishouden.
Dit is gebaseerd op het basisbedrag plus acht aanbiedingen van een grote container. 

Hondenbelasting
Er wordt voor het houden van een hond belasting geheven van de houder van de hond.
Zijn er twee of meer honden, dan geldt een hoger tarief voor deze honden.
Voor het hebben van een kennel, geldt een apart tarief.

Wij hebben voor 2026 de tarieven geïndexeerd met 2,7%.
Hieronder ziet u de tarieven voor 2026 en de voorgaande drie belastingjaren:

Leges
De gemeente levert op aanvraag van individuele inwoners of bedrijven verschillende diensten. Voor deze aanvragen heft de gemeente leges, hiermee betaalt de aanvrager voor de geleverde dienst. Denk hierbij bijvoorbeeld aan het aanvragen van een paspoort of van een (omgevings)vergunning.

De hoogte van de leges is verschillend en wordt vermeld in de tarieventabel die bij de legesverordening is opgenomen.
De meest omvangrijke post in de leges betreft de leges omgevingsvergunning. 

In deze programmabegroting worden de leges geïndexeerd met 2,7%. Dit met uitzondering van de door het Rijk vastgestelde leges.
Ook bij de leges streven we naar 100% kostendekkendheid over het totaal van alle leges.

Reclamebelasting
Reclamebelasting is een belasting op openbare aankondigingen die zichtbaar zijn vanaf de openbare weg. Denk hierbij bijvoorbeeld aan logo's, stickers, gevelreclame, lichtbakken en uithangborden. Ondernemers op alle bedrijventerreinen in Veenendaal betalen reclamebelasting aan de gemeente. De opbrengst wordt naar rato verdeeld over de coöperatieve verenigingen Bedrijventerreinen, dit onder aftrek van de perceptiekosten die we als gemeente maken. Kwijtschelding van reclamebelasting is niet mogelijk. 

In deze programmabegroting hebben wij voor de tarieven van de reclamebelasting een verhoging van 2,7% opgenomen.
De reclamebelasting heeft alleen betrekking op de bedrijventerreinen. 

Bedrijven investeringszone Winkelstad Veenendaal (BIZ)
In september 2022 heeft de gemeenteraad ingestemd met de invoering van de aangepaste verordeningen voor de Bedrijven Investerings Zone (BIZ) Winkelstad Veenendaal. De BIZ Winkelstad Veenendaal is van toepassing in het zogenoemde Kernwinkelgebied en omgeving en beoogd gezamenlijke investeringen ter verbetering van de kwaliteit van de bedrijfsomgeving te financieren. De BIZ is een bestemmingsheffing die eigenaren en gebruikers betalen binnen de Investeringszone. Onder verrekening van de perceptiekosten wordt de opbrengst uitbetaald aan de stichting BIZ Winkelstad Veenendaal. Er is sprake van tariefdifferentiatie.

De vernieuwde BIZ verordening is op 15 september 2022 vastgesteld. In de verordening is de indexatie en de tarieven van de komende vijf jaar opgenomen.
Deze zijn als volgt:

Toeristenbelasting
Wij heffen van niet-inwoners van de gemeente Veenendaal, die betaald overnachten in Veenendaal, toeristenbelasting.
De doelstelling is dat de kosten van gemeentelijke voorzieningen worden omgeslagen naar personen die er wel gebruik van maken, maar niet in de gemeente wonen.
De toeristenbelasting wordt door het GBLT opgelegd. Zij versturen rond juni van het lopende belastingjaar een voorlopige aanslag die gebaseerd is op het voorgaande jaar. Deze wordt dan verrekend met de definitieve aanslag, die achteraf op basis van het daadwerkelijk aantal overnachtingen wordt opgelegd. 
Voor 2026 verhogen wij de tarieven van de toeristenbelasting met de index van 2,7%.

Precariobelasting
De precariobelasting is een heffing voor gebruik van gemeentegronden. De precariobelasting wordt geheven indien er sprake is van terrassen en/of standplaatsen. 
De tarieven precariobelasting worden geïndexeerd met 2,7% opgenomen.
In oktober 2024 is besloten tot aanpassing van de precariobelasting. Meerdere belastingen die in de praktijk niet geheven konden worden als gevolg van onduidelijke heffingsgrondslagen zijn vervallen.
Bij de berap 2025 stellen we voor om de voorziening precario op te heffen en toe te voegen aan de bestemmingsreserve hoogspanning.

Parkeerbelasting
Op basis van artikel 225 Gemeentewet heft de gemeente in het kader van parkeerregulering parkeerbelastingen.
Er worden twee belastingen geheven:
•    parkeerbelasting voor een plek en een bepaalde tijdsperiode, waarvoor parkeerautomaten zijn geplaatst, en
•    parkeerbelasting voor een door de gemeente verstrekte parkeervergunning.
De gemeente kan hiermee op efficiënte en financieel verantwoorde wijze het parkeerbeleid realiseren.
De tarieven van parkeerbelastingen worden geïndexeerd met 2,7%

Begraven en Rouwcentrum Munnikenhof
De tarieven voor begraven mogen maximaal 100% kostendekkend zijn.
De tarieven voor begraven en het Rouwcentrum Munnikenhof 2026 zijn alleen met de indexatie van 2,7% verhoogd. 

Overzicht inkomsten lokale heffingen
Onderstaand een overzicht van de opbrengsten van de belangrijkste gemeentelijke belastingen. 

Overzicht belangrijkste tarieven 

Vergelijking woonlasten met andere gemeenten
Jaarlijks brengt het Centrum voor Onderzoek van de Economie van de Lagere Overheden (Coelo) een atlas uit waarin de lokale lasten van de belastingen van gemeenten, provincies en waterschappen zijn opgenomen. Zo heeft Coelo jaarlijks de tabel opgenomen “Woonlasten per gemeente”. In deze tabel zijn circa 350 gemeenten opgenomen.
De gemeentelijke woonlasten bestaan voor huishoudens in een huurwoning uit de afvalstoffenheffing en soms een riool- en waterzorgheffing. Eigenaar-bewoners betalen daarnaast ook nog ozb. In 2025 betalen huishoudens gemiddelde de volgende bedragen:
Eenpersoonshuishoudens met een huurwoning € 376,00
Eenpersoonshuishoudens met een koopwoning € 964,00
Meerpersoonshuishoudens met een huurwoning € 480,00
Meerpersoonshuishoudens met een koopwoning € 1.053,00

Voor Veenendaal gelden de volgende bedragen:
Eenpersoonshuishoudens met een huurwoning € 325,00 
Eenpersoonshuishoudens met een koopwoning € 823,00
Meerpersoonshuishoudens met een huurwoning € 356,00
Meerpersoonshuishoudens met een koopwoning € 853,00

Voor de woonlasten van een eigenaar bewoner staat Veenendaal op plek 20 en voor die van de huurder op plek 59. 

Om een beeld te geven van Veenendaal in relatie tot andere gemeenten is onderstaande tabel opgenomen voor een meerpersoonshuishouden met eigen woning. Veenendaal blijft in 2025 onder het landelijk gemiddelde. Voor een uitgebreide woonlastenvergelijking verwijzen wij naar www.coelo.nl.

Gemeentelijke belastingcapaciteit
De belastingcapaciteit geeft inzicht hoe de belastingdruk in de provincie of gemeenten zich verhoudt ten opzichte van het landelijke gemiddelde. Het is verplicht hiervan een kengetal op te nemen in de begroting. Dit kengetal is gebaseerd op de Coelo rapportage 2025 en (de berekening hiervan) staat hieronder vermeld.  

Kostendekking gemeentelijke heffingen
Voor onderstaande leges en rechten geldt, op basis van artikel 229b van de Gemeentewet, dat de geraamde baten niet hoger mogen zijn dan de geraamde lasten, met andere woorden de tarieven mogen maximaal 100% kostendekkend zijn. Het betreft  in de gemeente Veenendaal de afvalstoffenheffing, rioolheffingen, leges en de lijkbezorgingsrechten.

Invordering
Het invorderingsbeleid heeft betrekking op het innen van de lokale heffingen. Als gevolg van de overgang van de heffing en inning van de belasting per 1 januari 2025 naar GBLT veranderen de betaalmogelijkheden enigszins. Er zijn vanaf 1 januari de volgende betaalwijzen:
•    betaling door middel van automatische incasso in 10 gelijke termijnen, of
•    betaling ineens na 2 maanden.
Wanneer (een gedeelte van) de belastingaanslag niet is betaald, wordt na het verstrijken van de laatste vervaltermijn een aanmaning verstuurd aan de belastingplichtige. Wanneer ook hier niet op wordt betaald, volgt een dwangbevel. 

Kwijtschelding
De mogelijkheid voor de gemeente om kwijtschelding van belastingen te verlenen is geregeld in artikel 255 van de Gemeentewet. Hoofdregel daarbij is dat gemeenten het kwijtscheldingsbeleid van de rijksoverheid volgen, zoals geregeld in de Uitvoeringsregeling. Indien de gemeente niets regelt, geldt deze ministeriële regeling automatisch ook voor de gemeentelijke belastingen. Kwijtschelding is ook van toepassing op natuurlijke personen die een bedrijf of zelfstandig een beroep uitoefenen. Naast de ministeriële regeling heeft iedere gemeente in Nederland de mogelijkheid om middels de kwijtscheldingsverordening een verruiming van de vermogenstoets mogelijk te maken.

Gemeente Veenendaal maakt sinds 2010 gebruik van de geautomatiseerde toetsing van het recht op kwijtschelding die beoogt de administratieve lasten voor de burger en de gemeente te verlagen, de afhandelingstermijnen van de kwijtscheldingsverzoeken te verkorten en het gebruik van inkomensondersteunende regelingen te bevorderen via het Inlichtingenbureau (IB). Dit bureau toetst voor de gemeente of een burger voor automatische kwijtschelding in aanmerking komt. 

De afgelopen jaren is een stijging van de aantallen kwijtscheldingen zichtbaar. Deze toename vertaalt zich direct naar hogere lasten. Kwijtschelding wordt verleend voor hondenbelasting (eerste hond), afvalstoffenheffing en rioolheffing. De toegenomen lasten worden in de tariefberekening van afvalstoffenheffing en rioolheffing opgenomen en werken door in de tariefstijging van deze heffingen. .