Programma 3: Sociale leefomgeving

Lasten

5.6 - Media  (voordeel € 70.000 )
In het proces van het opstellen van de Programmabegroting 2024-2027 heeft het college in een vroegtijdig stadium een afweging gemaakt welke (financiële) ontwikkelingen in de Programmabegroting aan de raad ter besluitvorming worden voorgelegd. Een van die ontwikkelingen betreft de structurele ophoging van de subsidie aan de bibliotheek voor € 306.000. Van belang is dat in de € 306.000 ook rekening gehouden is met de indexering vanwege de gestegen lonen en prijzen. In een latere fase van het begrotingsproces is ambtelijk de reguliere indexering van alle begrotingsposten in de programmabegroting verwerkt. Per abuis is daarbij ook het budget voor de bibliotheek meegenomen, waardoor aanvullend afgerond € 70.000 aan dit budget is toegevoegd. Dit is echter onjuist, omdat de indexering ook al onderdeel uitmaakt van de € 306.000. Hierdoor is in de Programmabegroting, in plaats van € 306.000, een bedrag van afgerond € 376.000 voor de bibliotheek opgenomen.  In deze rapportage wordt deze omissie structureel gecorrigeerd.

6.1F - Samenkracht en burgerparticipatie (nadeel € 28.000)
Voor de Subsidieregeling vrijwilligerswerk en informele zorg Veenendaal geldt dat de toekenning van de aanvragen volgens een tender systeem  plaatsvindt en dat bijbehorend een subsidieplafond wordt vastgesteld. De subsidieaanvragen voor 2024 overschrijden het vastgestelde subsidieplafond.  De aanvragen zijn inhoudelijk beoordeeld op de toegevoegde waarde voor  de beleidsdoelstellingen. Dit heeft geresulteerd in het collegebesluit van 19 december 2023 om het subsidieplafond te verhogen naar  € 231.000.  In  de begroting is in 2024 voor de subsidieregeling € 203.000 beschikbaar. Conform eerdergenoemd collegebesluit  wordt in deze bestuursrapportage voorgesteld om het budget voor de subsidieregeling  met € 28.000 te verhogen.

Diverse taakvelden  2e lijnsjeugdzorg  6.2A - Toegang en eerstelijnsvoorzieningen, 6.72A  - Jeugdhulp begeleiding, 6.72B - Jeugdhulp behandeling, 6.72C - Jeugdhulp dagbesteding, 6.73A - Pleegzorg,  6.73B - Gezinsgericht, 6.73C - Jeugdhulp met verblijf overig, 6.74A - Behandeling GGZ zonder verblijf, 6.74B - Crisis/LTA/GGZ-verblijf, 6.74C - Gesloten plaatsing, 6.82A - Jeugdreclassering, en 6.82B - Jeugdreclassering  (nadeel € 3.271.000)
Er is een nieuwe prognose opgesteld van de verwachte kosten voor de 2e lijns-jeugdzorg voor de periode 2024-2028.  Dit naar aanleiding van de aanzienlijke kostenstijging die zich in 2023 voordeed en de ontwikkelingen die zich vanaf 2024 voordoen. Zoals in de Jaarstukken 2023 is aangegeven, stijgen de kosten van de ambulante begeleiding en behandeling doordat het aantal jeugdigen, dat hier gebruik van maakt, stijgt. Ook is een toename  van de intensiteit en duur van de trajecten zichtbaar.  Bij de residentiele jeugdhulp zien we dat het aantal jeugdigen in een residentieel verblijf weliswaar afneemt, maar  dat de intensiteit van deze vorm van  begeleiding is toegenomen waardoor ook de kosten per saldo stijgen.   Per saldo leiden deze ontwikkelingen tot een verwachte toename van de kosten in 2024 ten opzichte van de begroting met  € 1.875.000.

Voor 2024 is daarnaast  een kostenstijging zichtbaar vanwege de (jaarlijkse) reguliere indexering van de tarieven,  het doorvoeren van  uniforme tarieven voor de jeugdbescherming en de verplichting om met ingang van 1 januari 2024 met reële tarieven te werken. Deze ontwikkelingen zorgen naar verwachting voor een stijging in 2024 van de kosten (ten opzichte van de begroting) van € 1.396.000. In totaliteit bedraagt de kostenstijging in 2024 € 3.271.000. Gezien de ontwikkeling en aard van de kosten is sprake van een autonome structurele kostenstijging. Derhalve worden de financiële consequenties structureel in deze bestuursrapportage verwerkt. 

De prognose, met als uitgangspunt het zo realistisch mogelijk ramen van de verwachte uitgaven, heeft tot gevolg dat de volgende (aanvullende) bedragen in de jaren 2024 tot en met 2028 nodig zijn:
2024     € 3.271.000
2025     € 3.413.000
2026     € 3.632.000
2027     € 3.522.000
2028     € 3.492.000

Zoals eerder aangegeven wordt de kostenstijging voor 2024 mede veroorzaakt doordat vanaf 1 januari 2024 met reële tarieven wordt gewerkt. Specifiek gaat om een bedrag van € 990.000 dat in 2024 incidenteel gedekt kan worden vanuit de stelpost prijsindex. Zie hiervoor ook de mutatie van de stelpost prijsindex bij programma 5 Algemene dekkingsmiddelen en onvoorzien. Structureel is deze ruimte binnen de stelpost prijsindex op dit moment niet beschikbaar. 

6.3A - Inkomensregelingen (nadeel € 544.000)
Het bereik van de Veenendaalpas is toegenomen en daarmee het aantal pashouders. Per 1 juli 2024 worden regelingen samengevoegd in een ruimere doe mee-regeling waardoor pashouders meer keuzevrijheid hebben waar ze tegoeden aan uitgeven. Ook is het aantal deelnemers voor de Gemeentepolis toegenomen en wordt meer gebruik gemaakt van de Regeling meerkosten chronisch zieken en gehandicapten. Met de gegevens van nu en met incidenteel beschikbare  middelen uit de septembercirculaire 2023 komen we in 2024 op een extra uitgave van € 500.000. Het structurele effect is  afhankelijk van de ontwikkeling van  het aantal pashouders en van het daadwerkelijk pasgebruik. Vanaf 2025 bedraagt de toename van de lasten op basis van de huidige inschattingen € 650.000. 

Het Rijk heeft besloten de kosten van budgetbeheer en budgetcoaching van inwoners met een Wlz-indicatie niet langer te financieren vanuit de Wet langdurige zorg (Wlz). Het Rijk ziet de Participatiewet (bijzondere bijstand) of de Wet gemeentelijke schuldhulpverlening (Wgs) als voorliggend op de Wlz. Deze autonome ontwikkeling betekent voor Veenendaal dat deze inwoners niet onder bewindvoering worden ondergebracht maar bij Kwintes. Deze organisatie heeft een aanvullende subsidie aangevraagd voor de bediening van deze doelgroep. Voorgesteld wordt om het budget structureel op te hogen met € 44.000.

6.71D - Overige maatwerkarrangementen (WMO) ( nadeel € 100.000)
In de 2e bestuursrapportage 2023 hebben wij melding gedaan van het feit dat in de programmabegroting 2023-2026 jaarlijks € 100.000 structureel extra beschikbaar gesteld voor het vrijwilligerswerk in Veenendaal en voor de waardering aan de vrijwilligers. En dat dit extra bedrag per abuis dubbel in de begroting is verwerkt en in de 2e bestuursrapportage 2023 wordt gecorrigeerd. Naar nu blijkt is tegelijkertijd bij het opstellen van de Programmabegroting 2024-2027 deze correctie nogmaals in het financieel meerjarenperspectief doorgevoerd.  Dit vanuit de gemeentebrede analyse van de budgetten en de zoektocht naar budgettaire ruimte in de begroting. Hierdoor is bij vergissing de € 100.000 tweemaal in mindering gebracht op het budget vrijwilligerswerk. In deze rapportage  wordt dit gecorrigeerd. 

Schoonmaakondersteuning (Wmo)
De instroom voor schoonmaakondersteuning blijft hoog. Dit is conform verwachting. We zien een gemiddelde instroom van elf cliënten per week. Het gebruik van schoonmaakondersteuning per inwoner blijft gelijk. We verwachten dat de totale uitgaven van schoonmaakondersteuning in 2024 rond de € 5 miljoen uitkomen. Dit is een stijging van ongeveer € 900.000 ten opzichte van vorig jaar. De huidige verwachting is dat deze stijging opgevangen kan worden binnen de budgetten van de Wmo. We zullen dit lopende het jaar nauwgezet monitoren en mogelijke afwijkingen melden in een volgende bestuursrapportage. De wachtlijsten die eerder bij de aanbieders van schoonmaakondersteuning ontstonden zijn op het moment grotendeels verholpen. Dit komt omdat er nieuwe medewerkers zijn aangetrokken. We blijven de capaciteit bij de zorgaanbieders monitoren. We verwachten dat de instroom in ieder geval vergelijkbaar blijft tot het ingaan van de nieuwe eigen bijdrageregeling die voor 2026 gepland staat.

Wmo materiële woonvoorzieningen
We zien dat de prognose voor 2024 bij een aantal materiële voorzieningen lager is dan begroot. Dit geldt voor de categorieën wonen, rolstoelen en vervoermiddelen. Doordat de aanvragen van materiële voorzieningen zich lastig laat voorspellen is het niet duidelijk of dit een blijvende trend is. Op basis van de landelijke trend is de verwachting dat de aanvragen naar materiële voorzieningen stijgen. Daarnaast zijn we momenteel bezig met de aanbesteding van de woonvoorzieningen. Deze aanbesteding zorgt mogelijk ook voor hogere kosten in deze categorie in 2025. We hopen hier tijdens de tweede bestuursrapportage meer duidelijkheid over te kunnen geven.

Inburgering 
Door een verhoogde instroom in de inburgering hebben we te maken met hoge caseloads. Gelet op het aantal nieuwe aanmeldingen is het de verwachting dat dit de komende jaren zal aanhouden. Met incidentele rijksmiddelen is er tijdelijke extra formatie gerealiseerd. Deze tijdelijke formatie loopt af in 2025 en er is nog geen zicht op nieuwe middelen van het Rijk. De verwachting is dat de caseloads hoog blijven tot en met 2026. Daarnaast is uit een recente evaluatie gebleken dat de huidige structurele formatie ontoereikend is. Binnen de daartoe beschikbare middelen wordt in het tweede kwartaal van 2024 bekeken om de huidige, tijdelijke extra formatie te verlengen tot en met 2026 en de structurele formatie uit te breiden. 
In 2023 is ingezet op verbetering van het traject maatschappelijke begeleiding (maatjes). De eerste tekenen van verbeteringen zijn zichtbaar. We blijven dit de komende periode monitoren. Daarnaast vindt in 2024 onderzoek plaats naar een betere afstemming tussen de verschillende onderdelen van inburgering. Het doorontwikkelen van de component financieel ontzorgen is één van deze elementen. Als gevolg van een te verwachten wetswijziging rondom ontzorgen ontstaat meer ruimte voor een eigen (lokale) invulling. 

Schuldhulpverlening 
We zien een stijging van het aantal aanmeldingen bij het Budgetloket en onze (contract-)partners. Dit komt mede door de inzet van het instrument vroegsignalering. Inwoners weten de weg naar schuldhulpverlening steeds beter te vinden. Ook in 2024 blijven we inzetten op communicatie over schulddienstverlening en willen we de toegang voor ondernemers verbeteren. We gaan monitoren of het aantal aanmeldingen van ondernemers overeenkomt met de te verwachte kosten. 
Recent is er een landelijk bestuurlijk akkoord gesloten over de basisdienstverlening. Hiermee wordt bedoeld dat iedere gemeente in Nederland een bepaalde basis aan schuldhulpverlening aanbiedt. Medio 2024 wordt meer gepubliceerd over dit onderwerp en wordt duidelijk welke dienstverlening verder ontwikkeld moet worden. Voor Veenendaal kan worden gedacht aan meer aandacht voor kwetsbare groepen (jongeren en nieuwkomers) en bepaalde vormen van dienstverlening (zoals financiële educatie, begeleiding en nazorg). Begeleiding en nazorg zijn bovendien onderwerpen die meer in de belangstelling zijn komen te staan vanwege de verkorte schuldsaneringsperiode van 36 maanden naar 18 maanden. 

Ontwikkeling bijstandsbestand
De arbeidsmarktregio Foodvalley geeft aan dat de voortdurende groei van het aantal vacatures is afgezwakt. Dagelijks is er nog steeds sprake van een krappe arbeidsmarkt. Naar verwachting gaat dit de komende jaren niet wezenlijk veranderen. Vanwege de vergrijzing zijn er naar verhouding minder arbeidskrachten beschikbaar en neemt de vraag naar arbeidskrachten bijvoorbeeld in de zorgsector toe. De ontwikkeling van het bijstandsbestand geeft momenteel geen financiële risico’s. 

Armoedebeleid 
Binnen het armoedebeleid hebben we meerdere instrumenten om het 'mee kunnen doen van onze inwoners in een kwetsbare positie' zoveel mogelijk te bevorderen. In financiële zin zijn de uitgaven aan de Veenendaalpas en in mindere mate de regeling meerkosten chronisch zieken en gehandicapten de meest significante en tegelijkertijd ook de moeilijkst in te schatten kosten. Deze zijn afhankelijk van meerdere factoren. Op basis van de huidige gegevens gaan we uit van een overschrijding op dit budget van € 500.000. 
Door de koppeling met de energietoeslag is het aantal Veenendaalpashouders toegenomen en daarmee is ook het bereik gestegen. Een vergroot bereik betekent ook hogere uitgaven. Dat geldt zowel voor de uitgaven aan de minimaregelingen als voor de uitvoeringskosten. We verwachten dat de uitgaven blijven toenemen. De mogelijkheden van de Veenendaalpas worden per 1 juli 2024 breder, waardoor er meer keuzevrijheid is en inwoners de tegoeden kunnen inzetten op wat zij nodig hebben. De daadwerkelijke realisatie is afhankelijk van het aantal pashouders en van hun pasgebruik.
Het gebruik van de regeling meerkosten chronisch zieken en gehandicapten ligt significant hoger dan de inschatting bij de herintroductie van deze regeling. De criteria voor deze regeling blijken ruim gedefinieerd waardoor de ondersteuning ongericht is. Het voorstel van het college is daarom om de criteria per 1 juli 2024 aan te passen zodat de regeling de groep bedient die we voor ogen hebben. Het bedrag is in 2023 tijdelijk verhoogd naar € 500 per aanvrager. Per 1 juli 2024 gaat het bedrag terug naar de oorspronkelijke € 200. In combinatie met een aanscherping van de criteria verwachten we voor deze regeling een afname van uitgaven in de tweede helft van 2024. 
Ook in de deelname aan de gemeentepolis zien we een kleine toename. Het aantal deelnemers dat heeft gekozen voor het zwaarste zorgpakket, GarantVerzorgd3, is toegenomen. Een grotere groep is goed verzekerd maar ook dit heeft een financieel effect. 

Jeugd
Uit de jaarcijfers over 2023 van de regio FoodValley jeugd, die we medio april 2024 hebben ontvangen, blijkt dat de kosten blijven stijgen in de 2e lijnszorg ondanks alle inspanningen. Naast de stijging van het aantal jeugdigen die zorg nodig hebben zien we ook dat de intensiteit van de zorg niet afneemt.